مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) به منظور پایش افکار عمومی در ارتباط با برخی از مسائل روز کشور در روزهای 17 تا 20 مردادماه ۱۴۰۰ یک نظرسنجی‌ پیرامون نگرش شهروندان درخصوص رسانه‌های اجتماعی در مقیاس ملی به انجام رسانده است. اطلاعات این نظرسنجی با رعایت اصول علمی و با در نظر گرفتن جمعیت 18 سال به بالای کل کشور (اعم از مناطق شهری و روستایی) با تعداد نمونه 1570 نفر به شیوه مصاحبه تلفنی گردآوری شده است.  

 مشخصات پاسخگویان

50.4 درصد پاسخگویان این نظرسنجی را مردان و 49.6 درصد آنها را زنان تشکیل می‌دهند. 24 درصد در بازه سنی 29-18 سال، 49.7 درصد در سنین 49-30 سال و 26.3 درصد در سنین 50 سال و بالاتر از آن بوده‌اند. 69.7 درصد پاسخگویان را افراد متأهل، 23.9 درصد آنها را افراد مجرد و 6.5 درصد را افراد بدون همسر (طلاق یا فوت) تشکیل داده‌اند. 38.2 درصد پاسخگویان این نظرسنجی در مراکز استان‌ها، 35.8 درصد در سایر شهرها و 26 درصد در روستاها سکونت داشته‌اند.  

نگرش شهروندان پیرامون رسانه‌های اجتماعی

برای بررسی نگرش پاسخگویان پیرامون رسانه‌های اجتماعی، از آن‌ها پرسیده شد «افراد دیدگاه‌های متفاوتی درباره رسانه‌های اجتماعی دارند، من بعضی از آن‌ها را برای شما می‌خوانم. شما بگویید که با هر کدام از این دیدگاه‌ها، موافقید یا مخالف؟»

 78.8 درصد از پاسخگویان با گویه «این روزها استفاده از رسانه‌های اجتماعی لازم و ضرروی است» موافق و 13.4 درصد مخالف‌اند. 7.8 درصد پاسخگویان در این خصوص اظهار بی‌اطلاعی کرده‌اند.

58 درصد از پاسخویان با گویه «رسانه‌های اجتماعی باعث تقویت روابط اجتماعی شده‌اند» موافق و 27.3 درصد مخالف بوده‌اند. 14.7 درصد در پاسخ به این سؤال گفته‌اند نظری ندارند یا آن را بی‌پاسخ گذاشته‌اند.

32.2 درصد از پاسخگویان با گویه «دنیا بدون رسانه‌های اجتماعی، جای بهتری است» موافق و 57 درصد مخالف بوده‌اند. 10.8 درصد پاسخی به این پرسش نداده‌اند یا گفته‌اند «نمی‌دانم».

 استفاده شهروندان از رسانه‌های اجتماعی مجازی به تفکیک خارجی و داخلی

  از پاسخگویان پرسیده شد «در حال حاضر، شما از کدام رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنید؟» براساس نتایج به دست آمده، 48.4 درصد از پاسخگویان گفته‌اند فقط از رسانه‌های اجتماعی خارجی مثل تلگرام، واتساپ و اینستاگرام استفاده می‌کنند. در مقابل 1.8 درصد بیان کرده‌اند فقط از رسانه‌های اجتماعی داخلی مثل سروش، روبیکا و... استفاده می کنند. 22.8 درصد پاسخگویان گفته‌اند هم از رسانه‌های اجتماعی داخلی و هم خارجی استفاده می کنند. 27 درصد پاسخگویان گفته‌اند در حال حاضر کاربر هیچکدام از رسانه‌های اجتماعی داخلی یا خارجی نیستند.   

استفاده پاسخگویان از رسانه های اجتماعی در بین گروه‌های مختلف سنی متفاوت است. به طوری که گروه‌ سنی 18 تا 29 سال بیش از سایر گروه‌های سنی فقط از رسانه‌های اجتماعی خارجی استفاده می‌کنند. 50.5 درصد  از گروه سنی 18 تا 29 سال، 49.4 درصد از گروه سنی 30 تا 49 سال و 44.4 درصد افراد 50 سال و بالاتر گفته اند فقط از رسانه‌های اجتماعی خارجی استفاده می‌کنند. همچنین درصد افرادی که گفته‌اند از هیچکدام از رسانه¬های اجتماعی (داخلی و خارجی) استفاده نمی¬کنند در بین سنین 50 سال و بالاتر (34 درصد) بیشتر از دیگر گروه های سنی است. این میزان در بین افراد 18 تا 29 سال 21.5 درصد و در بین افراد 30 تا 49 سال 26 درصد است. استفاده پاسخگویان از رسانه‌های اجتماعی برحسب سایر متغیرهای زمینه ای تفاوت معناداری ندارد.  

میزان استفاده کاربران از رسانه‌های اجتماعی در روز، هفته و ماه

  از شهروندانی که از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، پرسیده شده است «معمولاً هرچند وقت یکبار وارد رسانه‌های اجتماعی که برایتان می‌خوانم می‌شوید؟» طبق یافته‌های نظرسنجی، واتس‌اپ از رسانه‌های اجتماعی پرطرفداری است که فقط 3.1 درصد از کسانی که حداقل از یک رسانه اجتماعی استفاده می¬کنند گفته‌اند از آن اصلاً استفاده نمی‌کنند. اما 44.8 درصد در طول روز به طور مستمر از آن استفاده می‌کنند. 40.6 درصد روزی یک یا چند بار، 9.2 درصد هفته‌ای یک یا چند بار و 2.3 درصد ماهی یک یا چند بار از واتساپ استفاده می‌کنند.

بعد از واتس‌اپ، اینستاگرام از رسانه‌های محبوب شهروندان به شمار می‌رود که 27.1 درصد در طول روز به صورت مستمر از آن استفاده می‌کنند. 39.3 درصد روزی یک یا چند بار، 12.4 درصد هفته‌ای یک یا چند بار و 2.7 درصد ماهی یک یا چند بار به آن سر می‌زنند. 18.5 درصد کاربران اصلاً وارد این رسانه اجتماعی نمی‌شوند.

35.6 درصد کاربران رسانه‌های اجتماعی، اصلاً از تلگرام استفاده نمی‌کنند اما 12.9 درصد در طول روز به طور مستمر، 27.3 درصد نیز روزی یک یا چند بار، 17.9 درصد هفته‌ای یک یا چند بار و 6.3 درصد ماهی یک یا چند بار وارد تلگرام می‌شوند.

78 درصد کاربران رسانه‌های اجتماعی از روبیکا استفاده نمی‌کنند. فقط 1.7 درصد در طول روز به طور مستمر، 6.8 درصد روزی یک یا چند بار، 7.6 درصد هفته‌ای یک یا چندبار و 5.9 درصد ماهی یک یا چندبار از آن استفاده می‌کنند.

سروش یکی دیگر از رسانه‌های اجتماعی داخلی است که 88.1 درصد کاربران رسانه‌های اجتماعی از آن استفاده نمی‌کنند و فقط 0.8 درصد شهروندان در طول روز به طور مستمر به آن سر می‌زنند. 3.8 درصد روزی یک یا چند بار، 3.7 درصد هفته‌ای یک یا چند بار و 3.5 درصد ماهی یک یا چند بار وارد سروش می‌شوند.

 کسب درآمد شهروندان از طریق رسانه‌های اجتماعی 

 از کاربران رسانه‌های اجتماعی پرسیده شد «آیا خود شما از طریق رسانه‌های اجتماعی کسب درآمد دارید؟» براساس نتایج نظرسنجی، 19.8 درصد کاربران (معادل 14.5 درصد کل نمونه) گفته‌اند از طریق رسانه‌های اجتماعی کسب درآمد می‌کنند و در مقابل 80.2 درصد گفته‌اند درآمدی از طریق رسانه‌های اجتماعی ندارند. کسب درآمد شهروندان از طریق رسانه‌های اجتماعی در بین زنان و مردان متفاوت است. به طوری که مردان بیشتر از زنان بیان کرده‌اند از طریق رسانه‌های اجتماعی کسب درآمد می¬کنند. کسب درآمد از طریق رسانه‌های اجتماعی بر حسب سایر متغیرهای زمینه¬ای تفاوت معناداری ندارد.

در ادامه از کسانی که از رسانه‌های اجتماعی استفاده می کنند پرسیده شد «آیا شما یا اعضای خانواده‌تان از طریق رسانه‌های اجتماعی مجازی مثل تلگرام، روبیکا و اینستاگرام کالا یا خدمات خرید می‌کنید؟». از بین کسانی که از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، 55 درصد گفته‌اند خود یا اعضای خانواده شان از طریق رسانه‌های اجتماعی مجازی کالا یا خدمات خرید می‌کنند. خرید کالا و خدمات از طریق رسانه‌های اجتماعی مجازی در بین زنان و مردان متفاوت است. به طوری که زنان بیشتر از مردان بیان کرده‌اند از طریق رسانه‌های اجتماعی مجازی خرید می کنند. خرید کالا و خدمات از طریق رسانه‌های اجتماعی بر حسب سایر متغیرهای زمینه ای تفاوت معناداری ندارد.  

 نگرانی کاربران از فاش شدن اطلاعات شخصی در رسانه‌های اجتماعی

 در سوالی از کاربران رسانه‌های اجتماعی پرسیده شد: «درمجموع چقدر نگران هستید که ناخواسته اطلاعات شخصی‌تان در رسانه‌های اجتماعی فاش شود؟» بر اساس نتایج نظرسنجی حاضر، 44.8 درصد کسانی که از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، اصلاً نگران فاش شدن اطلاعات شخصی خود در رسانه‌های اجتماعی نیستند. 9.6 درصد به میزان کم، 16.8 درصد به میزان زیاد و 13.9 درصد تا حدودی در این خصوص احساس نگرانی می‌کنند. 14.8 درصد کاربران کاملاً نگران فاش شدن اطلاعات شخصی خود در رسانه‌های اجتماعی هستند.

میزان نگرانی پاسخگویان از فاش شدن اطلاعات شخصی در رسانه‌های اجتماعی در بین زنان و مردان متفاوت است. به طوری که مردان بیشتر از زنان در این خصوص اظهار نگرانی کامل و زیاد کرده‌اند. میزان نگرانی پاسخگویان از فاش شدن اطلاعات شخصی خود در رسانه‌های اجتماعی برحسب سایر متغیرهای زمینه ای تفاوت معناداری ندارد.

نگرانی پاسخگویان از فاش شدن اطلاعات شخصی خود در رسانه‌های اجتماعی بر حسب نوع رسانه های اجتماعی مورد استفاده (داخلی و خارجی) متفاوت است. 53.6 درصد از کسانی که فقط از رسانه‌های اجتماعی داخلی استفاده می‌کنند اصلاً نگران فاش شدن اطلاعات شخصی خود در رسانه‌های اجتماعی نیستند. این نسبت برای کسانی که فقط از رسانه‌های اجتماعی خارجی استفاده می‌کنند 48.9 درصد است.