«شاخص پیشرفت اجتماعی» شاخصی است که با دیدگاه اجتماعی و انسانمحور وضعیت توسعه و پیشرفت کشورها را اندازهگیری میکند. ایده اصلی گزارش شاخص پیشرفت اجتماعی این است که دیگر تولید ناخالص داخلی و دیگر سنجههای اقتصادی نمیتواند بهتنهایی بهعنوان معیاری کارآمد و جامع برای سنجش توسعهیافتگی کشورها استفاده شود. طبق این شاخص، «پیشرفت اجتماعی» عبارت است از «ظرفیت جامعه در برآوردن نیازهای اساسی شهروندان، ایجاد شرایطی که به شهروندان و اجتماعات محلی اجازه دهد کیفیت زندگی خویش را ارتقا داده و تثبیت کنند و به وجود آوردن موقعیتی که همه افراد بتوانند به همه ظرفیتها و توانمندیهای خود دست یابند.»
ابعاد سهگانه شاخص پیشرفت اجتماعی به 12 مولفه و 54 سنجه تقسیمبندی میشود که هرکدام تعاریف جداگانه دارند و از منابع مختلفی احصاء میشوند (نظرسنجیهای موسسه گالوپ و مرکز تحقیقات پیو، دادههای بانک جهانی، دادههای سازمان بهداشت جهانی، دادههای یونسکو و یونیسف و...). شاخص پیشرفت اجتماعی از ترکیب 54 سنجه و با امتیازدهی (صفر تا 100) به دست میآید. کشورها براساس نمره کلی دریافتی رتبهبندی میشوند. ابعاد و مولفههای شاخص پیشرفت اجتماعی عبارتند از:
- نیازهای اساسی انسانی (Basic Human Needs): تغذیه و مراقبتهای پایه پزشکی، آب و بهداشت عمومی، سرپناه /مسکن، امنیت فردی
- بنیانهای بهزیستن/ بهزیستی (Foundations of Wellbeing): دسترسی به دانش پایهای، دسترسی به اطلاعات و ارتباطات، سلامت و تندرستی، کیفیت محیطزیست
- فرصتها (Opportunity): حقوق فردی، آزادی فردی و حق انتخاب، مدارا و ادغام، دسترسی به آموزش عالی
نتایج رتبهبندی سال 2020 نشان میدهد، ایران با نمره 67.4 از 100 در میان 163 کشور جهان، رتبه 93 را به خود اختصاص داده است. کشور ترکیه با نمره 68.2 در رتبه 92 و کشور عربستان با نمره 65.0 در رتبه 101 قرار دارد. در نمودار، نمره (100-0) شاخص پیشرفت اجتماعی از سال 2014 تا 2020 در سه کشور ایران، عربستان و ترکیه مقایسه شده است.