موسسه پژوهشی «پیو» پیش بینی کرده است تا نیمه سده(قرن) حاضر یعنی سال 2050 میلادی جمعیت افراد بالای 65 سال در سراسر دنیا با رشد 3 برابری به بیش از یک میلیارد و 500 میلیون تن برسد.
پیری و افزایش سن، حقیقتی غیر قابل انکار در زندگی بشر است. دوره ی پیری نیز مانند دوره های دیگر زندگی بشر الزامات ویژه ی خود را دارد. طبق نتایج تحقیقات موسسه پیو تا نیمه قرن حاضر یعنی سال 2050 میلادی پیش بینی می شود جمعیت افراد بالای 65 سال در سراسر دنیا با رشد 3 برابری به بیش از یک میلیارد و پانصد میلیون نفر برسد. از این رو افزایش تعداد افراد کهن سال،چالشی جدی برای جامعه جهانی خواهد بود.
موسسه تحقیقاتی پیو به تازگی نظرسنجی در کشورهای مختلف انجام داده که نتایج آن در بهمن ماه سال 1392 خورشیدی بر روی پایگاه اطلاع رسانی (سایت) موسسه منتشر شده است. این نظرسنجی از روز 11 اسفند 1391 تا یکم اردیبهشت 1392 خورشیدی با شرکت بیست و دو هزار و 445 نفر به صورت حضوری در 21 کشور جهان صورت گرفته است.
نظرسنجی پیو بر مبنای تازه ترین گزارش و برنامه ریزی سازمان ملل در سال 2012 و انتشار آن در سال 2013 میلادی که موضوع آن تغییرات جمعیتی جهان است، انجام گرفته است. گزارش سازمان ملل در 23 کشور دنیا از 4 قاره دنیا و منطقه خاورمیانه تهیه شده که از آسیا کشورهای چین، ژاپن، هند، اندونزی، پاکستان و کره جنوبی، از خاورمیانه ایران، مصر، رژیم اسراییل و ترکیه، از اروپا انگلیس، فرانسه، آلمان، ایتالیا، روسیه و اسپانیا و از قاره آمریکا آرژانتین، برزیل، مکزیک و ایالات متحده آمریکا انتخاب شدند.
کلیدی ترین پرسش مطرح شده درنظرسنجی یاد شده این است که آیا روند افزایش سن و پیری به عنوان مشکلی عمده در کشور شما محسوب می شود یا خیر؟

دوره ی پیری؛ کابوس مردم خاور دور

نقطه اوج نگرانی در پاسخ مردم دنیا به پرسش بالا در منطقه ی خاور دور و جنوب شرق آسیا نمود پیدا می کند؛ بدین صورت که 9 نفر از میان 10 پاسخ دهنده در ژاپن، 8 نفر از بین 10نفر در کره جنوبی و 7 نفر از بین 10 نفر در کشور چین به این پرسش، پاسخ مثبت دادند.
ژاپن با 87 درصد بالاترین نگرانی مردم را در این زمینه به ثبت رسانده و در صدر این نظرسنجی قرارگرفته است. کره جنوبی با 79 درصد و چین با 67 درصد در رتبه های بعدی هستند. در واقع مردم این مناطق نگرانی بسیاری در زمینه ی مشکلات دوره ی کهنسالی خود دارند.
اروپایی ها نیز با این مشکل و چالش، دست و پنجه نرم می کنند. آلمانی ها با 55 درصد و اسپانیایی ها با 52 درصد بیشترین نگرانی از دوران پیری خود را در قاره سبز اروپا به ثبت رسانده اند. اما مردم مصر در این زمینه دغدغه زیادی نداشته و تنها 23 درصد مردم این کشور پیری را معضلی بزرگ در کشور خود اعلام کردند.
بر پایه ی یافته های پژوهش های انجام شده به وسیله ی سازمان ملل متحد، ژاپن و کره جنوبی تا سال 2050 بیشترین افراد بالای 50 سال را در دنیا خواهند داشت. اما امروزه این آمار به آلمان، اسپانیا و دیگر کشورهای اروپایی اختصاص دارد.
مشکل افزایش سن و پیری جمعیت در آمریکا نسبت به کشورهای اروپایی شیب ملایم تری دارد. با این همه ، مردم آمریکا کمترین نگرانی را نسبت به مقوله پیری و مشکلات آن در بین کشورهای پیشرفته ی دنیا دارند. بر اساس نتایج به دست آمده، تنها 26 درصد آمریکایی های شرکت کننده در نظرسنجی پیو دغدغه پیری و افزایش سن دارند.
چین به عنوان پر جمعیت ترین کشور دنیا و با سیاست های کنترلی در پیش گرفته در مورد کاهش باروری، هنوز هم سریع ترین آمار رشد جمعیت در دنیا را دارد.
برپایه نتایج تحقیق سازمان ملل متحد ژاپن با 36.5 (سی و شش و نیم ) درصد تا سال 2050 میلادی ( 1429 خورشیدی ) بیشترین افراد بالای 65 سال را خواهد داشت. پس از ژاپن، کره جنوبی با 34.9 (سی وچهار و نه دهم) درصد و اسپانیا با 34.5 (سی و چهار و نیم ) درصد قرار دارند. ایران نیز با 21.5 (بیست و یک و نیم ) درصد در میانه این لیست قرار گرفته است.
کشورهای خاور دور و اروپایی نسبت به پیری جمعیت شان بیش از هر منطقه دیگری در دنیا نگران هستند. در بیشتر کشورهای این منطقه مانند اندونزی سهم افراد کهن سال در جمعیت این کشور ها سهمی متعادل با افراد جوان دارد و پیش بینی می شود این سهم به همین منوال افزایش یابد.
از سوی دیگر،کشورهایی همچون پاکستان و نیجریه در انتظار کسب سود از موضوع افزایش جمعیت امروز خود برای آینده به سری می برند. این کشورها جمعیت زیادی از کودکان را دارند که در آینده با افزایش سن خود می توانند شغل های مهم جامعه را در دست گیرند.
نتایج به دست آمده از تحقیق موسسه پیو، تفاوت و گوناگونی نظرات مردم کشورهای مختلف نسبت به اطمینان از آینده ای روشن و زندگی با استاندارد های مناسب را برای افراد کهن سال نشان می دهد.
حس اعتماد به نفس و اطمینان از آینده در کشورهایی مانند ژاپن، ایتالیا و روسیه که در سال های گذشته وضعیت اقتصادی خوبی نداشتند بسیار پایین است. در این 3 کشور کمتر از یک سوم مردم از آینده ی خود در دوران پیری بنابر استاندارد جهانی مطمئن هستند. اما مردم کشورهایی که برای داشتن جمعیتی جوان در آینده برنامه ریزی دارند با اطمینان و خوش بینی ویژه ای به دوران پیری می نگرند. وضعیت در کشورهایی مانند نیجریه،کنیا، آفریقای جنوبی و چین که در سال های گذشته رشد اقتصادی خوبی داشتند نیز به همین منوال است.

پشتیبان و حامی مالی کهن سالان دنیا کیست؟

موسسه پیو در این نظرسنجی با توجه به دوره ی کهن سالی و دغدغه مالی آینده ی مردم، این پرسش مطرح کرده که مسوول تامین اقتصادی و از بین بردن دغدغه های مالی افراد در دوره کهنسالی چه کسی است؟ برای پاسخ این پرسش سه گزینه «دولت متبوع آن ها»، «خود افراد» و «خانواده افراد» انتخاب شده است.
مردم 13 کشور از 21 کشوری که به این پرسش، پاسخ دادند گزینه ی یک، یعنی (دولت)را مسوول می دانند و جالب تر این که بیشتر مردم به حمایت از طرف (خانواده) خود نسبت به دولت اطمینان بیشتری دارند.
بر پایه ی نتایج به دست آمده مردم در کشورهای مختلف به « هزینه ها»، «مخارج دوره کهن سالی» و «بازنشستگی» به دید تعهد و الزام شخصی نگاه می کنند به طوری که بیشتر، دولت را مسوول تامین هزینه های مالی دوره کهن سالی خود می دانند.
این نگاه تنها در چهار کشور آمریکا، کره جنوبی، آلمان و انگلیس به صورت غالب وجود ندارد و تنها یک سوم افراد در این کشورها معتقدند که خود مسوول تامین مخارج دوران کهن سالی شان نیستند و دولت در این بخش مسوول تامین تمام هزینه ها است.
نتایج این نظرسنجی در آمریکا نشان از آن دارد که مردم این کشور به مقوله پیری نگاهی غیر سیاسی و اقتصادی داشته و اطمینان بیشتری نسبت به مردم کشورهای اروپایی از استانداردهای کافی برای دوران پیری و بازنشستگی خود دارند.
بر اساس این نتایج 72 درصد آمریکایی ها خود و خانواده شان را مسوول تامین مالی و معاش دوران پیری می دانند. در واقع آمریکا از معدود کشورهایی در این نظر سنجی است که مردم آن خود را مسوول آینده، دوره ی پیری و کهنسالی می دانند و در این زمینه انتظار ویژه ای از دولت متبوعشان ندارند.
طبق نتایج به دست آمده تا سال 2050 میلادی از هر 5 آمریکایی یکی بالای 65 سال سن خواهد داشت. به طوری که تا آن سال، سهم جمعیت بالای 65 سال آمریکا، جمعیت زیر 15 سال کشور را تحت الشعاع قرار می دهد.
با این که روند پیری جمعیت در آمریکا نسبت به دیگر کشورهای مورد مطالعه کندتر است اما میانگین سنی آنها در سال 2010 نسبت به میانگین سن مردم دنیا که 29 سال بود 8 سال بیشتر است. دولت آمریکا برنامه ریزی در این زمینه انجام داده که این نرخ را 3 سال کاهش دهد تا جایی که در سال 2050 میانگین سنی مردم این کشور 5 سال بیشتر از میانگین جهانی فاصله داشته باشد.
از سوی دیگر و بدون احتساب جمعیت مهاجر به آمریکا، انتظار می رود جمعیت این کشور تا نیمه قرن حاضر 89 میلیون نفر افزایش داشته باشد در حالی که جمعیت ژاپن، چین، کره جنوبی، آلمان، روسیه، ایتالیا و اسپانیا روند کاهشی یا ثبات را خواهد داشت.
روند پیری جمعیت نگرانی های بسیاری برای دولت ها در سطوح مختلف ایجاد می کند. یکی از این نگرانی ها،کوچک تر شدن جامعه فعال کاری یعنی همان افراد 15 تا 64 سال جامعه است که بار اقتصادی جامعه بر دوش آن ها سنگینی می کند و این امر به کاهش رشد اقتصادی منجر می شود.
نکته ی مهم این که گروه فعالان کاری 15 تا 64 سال باید کار حمایت از جامعه کهن سال یا همان افراد وابسته را نیز بر عهده گیرد که این امر احتمال فشار روحی و روانی (استرس) و فشار مالی به نظام بیمه تامین اجتماعی را افزایش داده و چشم انداز نه چندان جالبی برای اقتصاد دنیا به دنبال خواهد داشت.
هم چنین، پیری جمعیت باعث تخصیص و تغییر منابع در سرمایه گذاری های عمومی می شود و منابع تخصیص یافته در بخش کودکان را به بخش کهن سالان می برد بدین معنا که به جای سرمایه گذاری در کودکستان ها و مهد کودک ها سرمایه گذاری در خانه سالمندان صورت می گیرد که نتیجه ای جز هدر رفتن منابع ندارد.