مصاحبه خبرنگار مهر، با علیرضا زجاجی معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی در مورد طرح پژوهشي «افزایش مصرف کالاهای ایرانی/ کیفیت مهمترین ملاک خانوارها»:

*سبد کالای خانوارهای تهرانی با چه هدفی بررسی شده است؟

ــ علیرضا زجاجی معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی: این طرح با هدف شناخت نگرش خانوارهای تهرانی در خصوص کالاها و الگوی مصرف آنها در گروه‌هاي مختلف درآمدی و هزینه‌ای در سال موسوم به «توليد ملي، حمايت از كار و سرمايه ايراني» اجرا شده است. در حقیقت این امر یک لبیک علمی و عملی به فراخوان رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در این زمینه بود که رسالت اصلی جهاددانشگاهی نیز در این زمینه است. جامعه آماری این طرح شامل افراد سرپرست خانوار و یا فرد مطلع خانوار ساکن شهر تهران بوده است، از این رو نتایج آن را صرفا می توان به شهروندان تهرانی تعمیم داد. البته ما امیدواریم بتوانیم این طرح را در سطح ملی نیز اجرا کنیم و از نتایج آن برای برنامه ریزی های کلان در راستای افزایش تولیدات ملی در سطوح ملی استفاده کنیم.

* بر اساس ارزیابی های شما، خانوارها هنگام خرید کالا چه معیارهایی را مورد توجه قرار می دهند؟

ــ نتایج نظرسنجی ما نشان داد که اولین ملاک خانوارها برای خرید کالا کیفیت خوب است که 9/44 درصد را به خود اختصاص داده است. بعد از کیفیت نیز ملاک «قیمت مناسب و ارزان» با 2/25 درصد قرار دارد. بنابراین هر چقدر بر مصرف كالای ساخت داخل تأکید شود و مردم نیز به این کار تشویق شوند، تا زمانی كه كیفیت کالاها افزایش پیدا نکند، این امر محقق نخواهد شد. بنابراین تولیدکنندگان داخلی باید برای استقبال بیشتر شهروندان از کالاهای ایرانی، بهبود کیفیت را قبل از هر اقدام دیگری سرلوحه کار خود قرار دهند.

* ارزیابی مردم از کالاهای ایرانی چگونه است؟

ــ میانگین ارزیابی پاسخگویان از ویژگی­های کالاهای ایرانی بر روی طیف 0 تا 100 برابر با 2/53 است که از نقطه متوسط بالاتر است. در مجموع می­ توان گفت پاسخگویان ارزیابی متوسط رو به بالایی از کالاهای ایرانی دارند که خود می تواند نقطه مثبت و مناسبی برای سرمایه گزاران داخلی و حامیان از کار ایرانی باشد. در واقع می توان پس از مدتی ارزیابی نمود که نگاه مردم نسبت به این موضوع بهتر شدن و یا بدتر شدن را نشان می دهد.

* به نظر شما، برای فرهنگ سازی و ترغیب مردم به خرید کالاهای داخلی چه فعالیت هایی باید انجام داد؟

ــ نتایج این تحقیق نشان می دهد که بیشترین اعتماد شهروندان در مورد تبلیغات کالاها مربوط به صدا و سیما با 4/34 درصد است، رسانه­ ها به خصوص رسانه ملی در فرهنگ‌سازی استفاده از کالاهای ایرانی نقش موثری دارند و باید رویکرد استفاده از کالاهای تولید داخلی را به ارزش تبدیل کنند. اولین و ساده­ ترین گام عملی در این راستا نیز تبلیغ کمتر کالای خارجی در رسانه‌ها و دستگاه‌های تبلیغی و فرهنگی است. از سوی دیگر فرهنگ­سازي در استفاده از محصولات داخلي نيازمند ايجاد حس اعتماد و اطمينان مردم به كالاهاي توليد داخل است. اين امر نيز در گرو تلاش و تعهد توليدكنندگان داخلي در شناخت صحيح و درك نياز مصرف‌كنندگان، توجه مداوم به كيفيت و بهبود مستمر آن است.

* آیا حمایتهای دولتی می تواند در تحقق شعار امسال نقشی داشته باشد؟

ــ اجازه بدهید پاسخ این سوال هم از میان گزاره های به دست آمده از این تحقیق داده شود. میانگین ارزیابی پاسخگویان از میزان حمایت دولت از تولیدکنندگان داخلی برابر با 5/44 بدست آمده است که میزان نسبتاً پایینی است. مطابق نظر برخی اقتصاددانان اگر از تولید کننده داخلی حمایت نشود ممکن است کالای وارداتی نسبت به کالای تولید داخل ارزانتر تمام شده و تولید کننده داخلی توان رقابتش را از دست بدهد. بنابراین نهادهای دولتی لازم است با انجام اقدامات لازم و به موقع مانند تأمین منابع مالی به حمایت از تولیدکنندگان بپردازد و در مقابل بخش تولید نیز حداکثر تلاش خود را در راستای عرضه‌ی کالاهای مرغوب و باکیفیت به عمل آورد.

*تولیدات داخلی با چه چالش هایی رو به رو هستند و چه راهکاری برای مقابله با این چالش ها وجود دارد؟

ــ در شرایط کنونی دنياي سلطه سرمايه داري تلاش مي‌کند تا در قالب سياست­هاي تحريم اقتصادي به اشکال مختلف زمينه‌هاي ورود سرمايه های پولی و غیرپولی به ايران را محدود کند، از این رو باید موضوع چگونگي عملياتي کردن حمايت از توليد داخلي و ملي به طور جدی تري دنبال شود. به عقیده بسیاری از کارشناسان، چالش بزرگ پیش روی محصولات صنعتی داخلی، انبوه کالاهای مصرفی بادوام و کم دوامی است که به شکل قانونی یا غیرقانونی وارد کشور می­شود. برای برخورد با این چالش نمی‌توان تنها به ابزار برخورد اکتفا کرد. چنانچه پیشتر گفته شد، دو عنصر مهم کیفیت و قیمت سبب می­شود تا برای کالایی تقاضا وجود داشته باشد و مادامی که چنین تقاضایی وجود دارد برخوردها راه به جایی نمی­برد. پس بهتر است سیاستگزاریها به این سمت پیش رود.

*با این حساب وضعیت مصرف را در آینده چگونه ارزیابی می کنید؟

 ــ بررسی وضعیت مصرف خانوارها در استفاده از کالاهای ایرانی، چشم­انداز امیدوارکننده­ای را پیش روی ما قرار می­دهد. می­ توان نتیجه­ گیری کرد که در راستای تأکیدهای مقام معظم رهبری درباره تولید ملی، ذهنیت مثبت شهروندان برای استفاده از کالای ایرانی شکل گرفته و بنابراین لازم است مسئولان به این امید و اعتماد شهروندان پاسخ مثبت داده و در این راستا اقدامات مؤثری را انجام دهند. البته در حال حاضر اقلام خوراکی داخلی وضعیت خوبی دارند و به نظر می رسد که مساله اساسی در میان کالاهای مورد بررسی، مربوط به وسایل برقی و خانگی است که از نظر شهروندان، محصولات تولید ایران نسبت به کالاهای خارجی غیرچینی، از کیفیت کمتری برخوردارند. از این رو تولیدکنندگان باید در راستای افزایش کیفیت این کالاها تلاش جدی کنند.