منتشر شده در وبسایت مرکز تحقیقات پیو؛ ترجمه ابراهیم شیرعلی پژوهشگر ایسپا

«مرکز تحقیقات پیو» در سال 2019 با نظرسنجی در 34 کشور جهان از افراد بالای 18 سال و با اندازه نمونه 38426 به این سوالات (ارتباط بین «ایمان به خدا» و «اخلاق» چیست؟ حضور خدا و دعا در زندگی مردم چقدر مهم است؟) پاسخ داده است. 

چکیده نتایج نظرسنجی

- به طور میانگین 45 درصد از افراد معتقدند که لازم است، ایمان و اعتقاد به خدا در زندگی وجود داشته باشد تا فرد اخلاقی محسوب شود.  

- افراد در کشورها و اقتصادهای نوظهور که در نظرسنجی مشارکت داشتند، مذهبی ترند و نقش خدا را در زندگی خود مهمتر می دانند. این افراد نسبت به افرادی که در کشورها و اقتصادهای پیشرفته سکونت دارند، بیشتر معتقدند که ایمان و اعتقاد به خدا شرط لازم برای اخلاقی بودن است. 

- به طور میانگین 61 درصد از افرادی که مورد بررسی قرار گرفتند، اظهار کردند خدا نقش مهمی در زندگی آنها بازی می کند. همچنین 53 درصد در مورد دعا و عبادت همین نظر را دارند. 

- از سال 1991 سهم افرادی که می گویند خدا در زندگی آنها اهمیت دارد، در روسیه و اوکراین افزایش داشته، درحالی که عکس این اتفاق در اروپای غربی رخ داده است. 22 درصد از افراد در هشت کشور اروپای غربی، معتقدند که اعتقاد و ایمان به خدا در اخلاقی بودن فرد اهمیت دارد، درحالی که این رقم برای کشورهای اروپای شرقی 33 درصد است. 

از بین 13 کشور مورد بررسی در اتحادیه اروپا، مردم کشور یونان (53 درصد) بیشتر از بقیه کشورها ایمان به خدا و اخلاق را به هم گره می زنند. بلغارستان (50 درصد) و اسلواکی (45 درصد) در رده های بعدی قرار دارند. در مقابل شهروندان سوئد (9 درصد)، جمهوری چک (14 درصد) و فرانسه با (15 درصد) کمتر از سایر کشورهای دیگر اروپایی اعتقاد به ارتباط بین «ایمان به خدا» و «اخلاق» دارند.

در کانادا و ایالات متحده امریکا به ترتیب 26 و 46 درصد گفتند که برای اخلاقی بودن لازم است به خدا ایمان داشت. این رقم در کشورهای آسیای شرقی متفاوت است. مثلا 96 درصد از افرادی که در اندونزی و فیلیپین زندگی می کنند، چنین اعتقادی دارند. سهم کره جنوبی 53 درصد و سهم ژاپن و استرالیا به ترتیب 39 و 19 درصد است. 

از هر 10 نفر، 7 نفر در میان کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال افریقا ایمان و اعتقاد به خدا را لازمه اخلاقی بودن فرد می دانند. سهم لبنان و ترکیه به ترتیب 72 و 75 درصد است. 

بیش از 9 نفر از 10 پاسخگو، در منطقه جنوب صحرای افریقا اعتقاد به تعامل و ارتباط «اعتقاد به خدا» و «اخلاق» دارند. سهم کنیا و نیجریه به ترتیب 95 و 93 درصد است. این عدد برای کشور افریقای جنوبی 84 درصد می باشد.

اکثریت در هر سه کشور آمریکای لاتین، می گویند که اعتقاد به خدا جهت اخلاقی بودن لازم است و بیشترین سهم متعلق به کشور برزیل (84 درصد) می باشد. کاتولیک بزرگترین دین در آمریکای لاتین است و اکثریت کاتولیک ها در هر سه کشور مورد بررسی، فکر می کنند لازم است که به خدا ایمان داشته باشیم تا فردی اخلاقی به حساب آئیم.

هم روسیه و هم در اوکراین شاهد تغییر نگرش در مورد این سوال بودند اما در جهات مخالف. روسیه از سال 2002 شاهد افزایش 11 درصدی است که می گویند؛ اعتقاد به خدا برای داشتن ارزشهای خوب و اخلاقی ضروری است، در حالی که اوکراین شاهد افت 11 درصدی است. گذشته از روسیه، تنها دو کشور دیگر - بلغارستان و ژاپن - شاهد افزایش قابل توجهی در سهم عمومی خود هستند (به ترتیب 17 و 10 درصد). علاوه بر اوکراین، چهار کشور دیگر - مکزیک، ترکیه، کره جنوبی و ایالات متحده - شاهد کاهش قابل ملاحظه ای بودند.

به طور کلی، پاسخ دهندگان در کشورهایی با تولید ناخالص داخلیِ (GDP) پایین تر، احتمالاً می گویند که اعتقاد به خدا برای اخلاقی بودن و داشتن ارزشهای خوب ضروری است. به عبارت دیگر، همبستگی معکوسی بین تولید ناخالص داخلی سرانه و درصد مردم وجود دارد که ارتباط را بین اعتقاد به خدا و اخلاق برقرار می کنند. 

در بیشتر کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی که مورد بررسی قرار گرفته اند، افراد با تحصیلاتِ بیشتر، کمتر می گویند که اعتقاد به خدا برای اخلاقی بودن فرد لازم است. این الگوی ارتباط نزدیکی بین سطح درآمد و نحوه پاسخگویی افراد به این سؤال را نشان می دهد، چون بین پیشرفت تحصیلی و درآمد رابطه معناداری وجود دارد.

علاوه بر این، بین پاسخ دهندگان در مقاطع مختلف تحصیلی در چندین کشور دیگر اختلاف نظر وجود دارد. در 24 از 34 کشور مورد بررسی، پاسخگویانی که سطح تحصیلات بالاتری دارند، بسیار کمتر احتمال دارد که بگویند اعتقاد به خدا لازم است تا فرد اخلاقی محسوب شود. بین 10 کشور دیگر که در این نظرسنجی مشارکت دارند، تفاوت معنی داری وجود ندارد.

وقتی سؤالات جداگانه ای درباره نقش هایی که دعا و خدا در زندگی آنها ایفا می کند پرسیده می شود، بیشتر پاسخ دهندگان حضور خدا در زندگی خویش را مهمتر از عبادت و دعا می دانند، گرچه اکثریت قوی در نیمی از کشورهایی که مورد بررسی قرار گرفته اند، بیان کردند که هر دو برایشان مهم است. به طور میانگین در 61 درصد از افراد در 34 کشور مورد بررسی، می گویند خداوند نقش مهمی در زندگی آنها ایفا می کند، در حالی که 53 درصد آنها می گویند دعا در زندگی روزمره آنها مهم است.

همانطور که پاسخ دهندگان در کشورهای ثروتمند، بیشتر مخالف ارتباط بین «ایمان به خدا» و «اخلاق» هستند، همان افراد معتقدند، خدا و به ویژه دعا در زندگی آنها به نسبت چندان مهم نیست. مردم در اقتصادهای نوظهور بیش از دو برابر افراد در اقتصادهای پیشرفته موافقند كه دعا بخش مهمی از زندگی روزمره است. بیش از 90 درصد پاسخگویان در تمام اقتصادهای نوظهور مورد بررسی (به جز اوکراین) می گویند خداوند نقش مهمی در زندگی آنها ایفا می کند. در مقابل، کمتر از نیمی از پاسخ دهندگان در 11 کشور پیشرفته اقتصادی مورد بررسی، خداوند را در زندگی مهم می دانند. به طور مشابه، در حالی که 41 درصد در اقتصادهای پیشرفته می گویند که دعا بخش مهمی از زندگی روزمره است، 96 درصد از افراد در اقتصادهای نوظهور، چنین اعتقادی دارند.