ترجمه و تدوین: ابراهیم شیرعلی پژوهشگر ایسپا

به گزارش روابط عمومی ایسپا، گزارش «شاخص افکار عمومی جهان عرب» در سال 2018 توسط «مرکز عربی تحقیقات و مطالعات سیاستی» (Arab Center for Research and Policy Studies) منتشر شده است. این گزارش حاصل اجرای نظرسنجی در 11 کشور عربی (عربستان سعودی، اردن، کویت، عراق، فلسطین، مغرب، لبنان، سودان، مصر، تونس و موریتانی) با بیش از 18830 نمونه به صورت مصاحبه حضوری و چهره به چهره از تاریخ آذر 1396 تا فروردین 1397 می باشد. گزیده گزارش توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) ترجمه شده است. در ادامه به برخی از مهم ترین یافته¬ها و نتایج نظرسنجی اشاره می شود.

موقعیت زندگی شهروندان عرب

موقعیت و وضعیت زندگی شهروندان عرب با چهار سوال مورد سنجش قرار گرفته است که در ادامه به آن اشاره خواهد شد. 

 سطح درآمد

از شهروندان پرسیده شده است «وضعیت درآمد خانوار خود را چگونه ارزیابی می کنند؟» یافته های نظرسنجی نشان می دهد، 22 درصد از پاسخگویان اعلام کردند درآمد خانوار آن ها، به طور کامل مخارج زندگی را پوشش می دهد و به آن ها امکان پس انداز نیز می دهد. 46 درصد از پاسخگویان بیان کردند، درآمد خانوار آنها، به طور کامل مخارج زندگی را پوشش می¬دهد اما به آنها امکان پس انداز نمی دهد. در مقابل 30 درصد از شهروندان اشاره کردند، درآمد خانوار آنها، جهت تأمین مخارج کافی نیست و با مشکل روبرو هستند. 2 درصد نیز به این سوال پاسخ ندادند.

وضعیت عمومی اقتصادی کشور

در سوالی از شهروندان عرب پرسیده شد «وضعیت عمومی اقتصادی در کشور خود را چگونه توصیف می کنید؟» 9 درصد از شهروندان در کشورهای عربی، وضعیت عمومی اقتصادی کشورشان را «بسیار خوب»، 30 درصد «خوب»، 35 درصد «بد» و 24 درصد «بسیار بد» ارزیابی کرده اند. 2 درصد از شهروندان به این پرسش پاسخ ندادند. 

در بین کشورهای عربی، شهروندان عربستان ارزیابی بهتری از وضعیت اقتصادی کشور خویش نسبت به بقیه داشته اند. 54 درصد از شهروندان عربستان وضعیت عمومی اقتصاد کشور خویش را «بسیارخوب»، 33 درصد «خوب» و 5 درصد «بد» و «خیلی بد» ارزیابی نموده¬اند. 8 درصد نیز به این سوال پاسخ ندادند. شایان ذکر است 12 درصد از شهروندان اهل کویت وضعیت اقتصادی کشور خویش را «بسیار خوب»، 41 درصد «خوب» ارزیابی نموده¬اند. در مقابل شهروندان لبنانی ضعیف ترین ارزیابی را از وضعیت اقتصادی کشور خویش داشتند. 59 درصد از شهروندان لبنانی معتقدند که وضعیت عمومی اقتصاد کشورشان مناسب نیست. 

وضعیت عمومی سیاسی کشور

در سوالی از شهروندان عرب پرسیده شد «وضعیت عمومی سیاسی در کشور خود را چگونه توصیف می کنید؟» 10 درصد از شهروندان در کشورهای عربی، وضعیت عمومی سیاسی کشورشان را «بسیار خوب»، 29 درصد «خوب»، 31 درصد «بد» و 24 درصد «بسیار بد» ارزیابی کرده¬اند. 6 درصد از شهروندان به این پرسش پاسخ ندادند. 

نتایج نشان می دهد، 83 درصد از شهروندان عربستان و70 درصد از مردم مصر وضعیت سیاسی کشور خود را «خوب» ارزیابی کرده اند. در مقابل 88 درصد از مردم لبنان، 84 درصد از مردم فلسطین، 80 درصد از مردم عراق و 80 درصد از مردم تونس و نیز 79 درصد از مردم سودان وضعیت عمومی سیاسی کشور خویش را «بد» ارزیابی نموده¬اند.

تمایل به مهاجرت

از شهروندان سوال شده است «آیا تمایل دارید به کشور دیگری مهاجرت کنید؟» 26 درصد از شهروندان عرب تمایل به  مهاجرت دارند و 73 درصد چنین تمایلی ندارند. 1 درصد نیز به این سوال پاسخ ندادند. 

بیشترین میل به مهاجرت در کشورهای سودان (51 درصد) و مغرب (41 درصد) دیده می¬شود و در مقابل تنها 5 درصد از شهروندان عربستانی و 8 درصد از شهروندان اهل کویت تمایل به مهاجرت دارند.

 برداشت از عملکرد و اثربخشی دولت

برداشت از عملکرد و اثربخشی دولت در سه محور مورد سنجش قرار گرفته است که در ادامه به آن اشاره خواهد شد. 

اعتماد به نهادهای دولتی

68 درصد از شهروندان عرب به ارتش به در سطح بالایی به ارتش کشورشان اعتماد دارند. 22 درصد تا حدودی اعتماد دارند. در مقابل 6 درصد تا حدی اعتماد ندارند و 3 درصد هیچ اعتمادی ندارند. 1 درصد نیز به این سوال پاسخ ندادند.

75 درصد از شهروندان نسبت به پلیس اعتماد دارند و در مقابل 24 درصد چنین اعتمادی ندارند. یک درصد نیز به این سوال پاسخ ندادند.

68 درصد از شهروندان کشورهای عربی به قوه قضائیه اعتماد دارند. در مقابل 29 درصد نیز به قوه قضائیه اعتماد ندارند و 3 درصد نیز به این سوال پاسخ ندادند. 

نتایج نشان داد، 55 درصد از شهروندان به وزارتخانه¬های دولت اعتماد دارند و در مقابل 43 درصد چنین اعتمادی ندارند و 2 درصد نیز به این سوال پاسخ ندادند.

42 درصد از شهروندان کشورهای عربی به پارلمان و شوراها در کشور خود اعتماد دارند. در مقابل 54 درصد اعتماد ندارند و 4 درصد نیز به این سوال پاسخ ندادند.

 عملکرد مجلس

48 درصد از شهروندان عربی عملکرد نمایندگان مجلس را مثبت ارزیابی می کنند، درحالی که 42 درصد از پاسخگویان عملکرد مجلس را منفی ارزیابی کرده اند. 10 درصد نیز از پاسخ امتناع کردند. 

 شیوع فساد

در سوالی از شهروندان عربی پرسیده شد «فساد در کشور شما تا چه اندازه شیوع دارد؟» نتایج نشان می دهد، 45 درصد از پاسخگویان معتقدند فساد بسیار گسترده است. 31 درصد از پاسخگویان معتقدند تاحدودی فساد در کشورشان شایع است. در مقابل 15 درصد از پاسخگویان معتقدند که شیوع فساد بسیار محدود است و 6 درصد اعتقاد دارند اصلا فساد وجود ندارد. 6 درصد نیز به این سوال پاسخ ندادند.

نگرش اعراب نسبت به دموکراسی

 نگرش مثبت نسبت به دموکراسی

48 درصد از مردم با این جمله که «کشور من برای دموکراسی مناسب نیست» مخالف هستند. 42 درصد با این جمله موافقند و 10 درصد نیز به این سوال پاسخ ندادند.

56 درصد از پاسخگویان با این «ابهام و عدم توافق از ویژگی دموکراسی ها محسوب می شود» مخالف هستند و در مقابل 34 درصد نیز با این جمله موافقند. 10 درصد نیز به این سوال پاسخ ندادند. 

70 درصد از پاسخگویان عرب با این جمله که «دموکراسی با اسلام مغایرت دارد» مخالف هستند. در مقابل 18 درصد با این جمله موافق هستند. 12 درصد به این سوال پاسخ ندادند. 

66 درصد از شهروندان عرب زبان با این جمله؛«عملکرد اقتصادی در یک دموکراسی لطمه می خورد» مخالف هستند و در مقابل 24 درصد با این جمله موافقند. 10 درصد نیز از پاسخ امتناع کرده¬اند.

64 درصد از پاسخگویان با این جمله که «دموکراسی ها در حفظ امنیت و نظم عمومی موثر نیستند» مخالف و در مقابل 26 درصد با این جمله موافق هستند و 10 درصد از پاسخ به این سوال امتناع کردند. 

 انتخاب حزب مخالف

در قالب سوالی از شهروندان پرسیده شده است «آیا انتخاب یک حزب سیاسی که با آن مخالف هستید را می پذیرید؟» 57 درصد از شهروندان با موافق هستند و می پذیرند و در مقابل 35 درصد چنین نظری ندارند. 8 درصد هم به این سوال پاسخ ندادند. 

 انتقاد از حکومت

57 درصد از شهروندان اعتقاد دارند که امکان انتقاد از حکومت را دارند و 37 درصد معتقدند که نمی توانند در کشورشان از حکومت انتقاد کنند. عدم انتقاد از حکومت در کشورهای سودان (68 درصد)، فلسطین (59 درصد)، کویت (46 درصد) و مصر (39 درصد) بالاتر از مجموع یا میانگین است. 

مشارکت مدنی و سیاسی

مشارکت مدنی و سیاسی دارای 5 بعد است که در ادامه به صورت موجز به آنها پرداخته شده است. 

اعتماد به احزاب سیاسی

29 درصد از شهروندان اعلام کردند که به احزاب سیاسی اعتماد دارند و در مقابل 66 درصد اعتماد ندارند. 5 درصد نیز از پاسخ امتناع کردند. 

 عضویت در سازمانها و انجمن ها

16 درصد از شهروندان بیان کردند که در سازمان¬های خیریه و داوطلبانه، 17 درصد در انجمن¬های خانوادگی و 9 درصد در انجمن های مذهبی عضویت دارند. 

 پیگیری اخبار

از شهروندان عرب زبان سوال شده است «آیا از طریق اینترنت یا رسانه های اجتماعی متعلق به شبکه های ماهواره ای، اخبار را دنبال می کنید؟» 37 درصد از پاسخگویان اخبار را دنبال می کنند. در مقابل 62 درصد اخبار متعلق به شبکه های ماهواره¬ای را در اینترنت و رسانه های اجتماعی دنبال نمی کنند. 1 درصد هم به این سوال پاسخ ندادند. کشور کویت با 75 درصد و مصر با 23 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین آمار مربوط به پیگیری اخبار را در اختیار دارند.

منبع پیگیری خبر

تلویزیون و ماهواره با 57 درصد، مهم ترین منبع پیگیری اخبار در بین اعراب محسوب می شود. 8 درصد از طریق رادیو، 5 درصد از طریق روزنامه، 22 درصد از منابع خبری آنلاین و 2 درصد از طریق خانواده و دوستان اخبار را پیگیری می¬کنند. 6 درصد از به این سوال پاسخ ندادند. شایان ذکر است میزان پیگیری اخبار از طریق منابع آنلاین و اینترنت در کشورهای کویت (47 درصد)، عربستان سعودی (32 درصد) و فلسطین (32 درصد) بالاست. 

استفاده از اینترنت (ضریب نفوذ اینترنت)

56 درصد از شهروندان عرب گفتند «به طور روزانه» از اینترنت استفاده می¬کنند. 5 درصد «چندبار در هفته»، 2 درصد «چندبار در ماه» و 5 درصد به ندرت از اینترنت استفاده می¬کنند. 31 درصد گفتند از اینترنت استفاده نمی¬کنند و یک درصد هم به این سوال پاسخ ندادند.

دین و دینداری

نگرش افراد نسبت به دین و دینداری در پیمایش حاضر دارای 3 بعد است که در ادامه به آن اشاره شده است. 

5-1- مذهبی بودن فرد

نتایج نظرسنجی نشان می دهد، 21 درصد از پاسخگویان خود را «بسیار مذهبی» و 65 درصد «تاحدی مذهبی» می دانند. این درحالی است که 12 درصد خود را مذهبی نمی دانند و 3 درصد هم به این سوال پاسخ ندادند.

 تعریف دینداری

از افراد پرسیده شده است فرد دیندار کیست؟ 38 درصد معتقدند انجام واجبات و مراسم دینی تعریف دینداری است. 27 درصد صادقانه و قابل اعتماد بودن، 19 درصد با دیگران به مهربانی رفتار کردن، 5 درصد تعامل نزدیک با خویشان و رفتار خوب با آنها، 7 درصد کمک به فقر و نیازمندان و 2 درصد همه این موارد را از نشانه های دینداری و مذهبی بودن می دانند. 2 درصد هم به این سوال پاسخ ندادند. 

ارتباط با فرد مذهبی

از شهروندان سوال شده است، ترجیح می دهید با فرد مذهبی یا غیرمذهبی در زندگی روزمره خود سر و کار داشته باشید؟ 31 درصد از پاسخگویان اعلام دارند ترجیح می¬دهند در زندگی روزمره با یک فرد مذهبی در ارتباط باشند و 7 درصد بیان کردند با فرد غیرمذهبی. 61 درصد نیز پاسخ دادند برای آنها فرقی نمی¬کند که فرد مذهبی یا غیرمذهبی باشد. یک درصد هم به این سوال پاسخ ندادند.

 نگرش به روابط کشورهای عربی

نگرش در مورد ملت واحد عربی

35 درصد بیان کردند مردم عرب یک ملت واحد هستند که با مرزهای تصنعی از هم جدا شدند. 42 درصد معتقدند که مردم عرب یک ملت واحد را تشکیل می دهند، حتی اگر هر یک از مردم ویژگی های خاص خود را داشته باشند. 19 درصد نیز معتقدند مردم عرب ملل متمایز هستند و فقط با پیوندهای کم اهمیت و جزئی به هم وصل شده اند. 4 درصد نیز به ای سوال پاسخ ندادند.

 مسأله فلسطین

77 درصد از پاسخگویان بیان کرده¬اند که مسأله فلسطین نگرانی همه اعراب هست و نه فقط فلسطینی ها و در مقابل 15 درصد چنین اعتقادی ندارند و معتقدند، مسأله فلسطین تنها نگرانی خود مردم فلسطین است. 5 درصد هم با هیچ یک از این دو گزینه موافق نیستند.

گزارش کامل نظرسنجی را می توانید از اینجا دریافت کنید