امید به آینده جوان ایرانی

  امیدواری به آینده از موضوعات مهمی است که مورد توجه جامعه‌شناسان، روانشناسان و علمای سیاست قرار دارد. جامعه‌شناسان به پیامدهای جمعی و روانشناسان به پیامدهای فردی و دانشمندان سیاسی به آثار سیاسی این پدیده می‌پردازند. امید از دیدگاه جامعه‌شناختی تمایلی روانی است که افراد را برای رسیدن به اهداف و آرمانهای قابل دسترسی همگان به تلاش وا می‌دارد و آنان را به استقلال، حرکت به سوی آینده و تحکیم هویت اجتماعی و فردی فراهم می‌آورد. در واقع امید عبارت است از تمایلی که با انتظار وقوع مثبت همراه است و یا به عبارت دیگر ارزیابی مثبت از آنچه را که فرد متمایل است و می‌خواهد که به وقوع بپوندند(هزارجریبی و صفری شالی، 1391: 342). میزان امید یا ناامیدی می‌تواند بر تعاملات بین افراد تأثیر بگذارد. این تعاملات در قالب سرمایه اجتماعی افراد مشخص می‌شود. زتومکا امیدواری و تمایل به آینده را یکی از خلقیات اجتماعی افراد دانسته و این خلقیات را در ایجاد فرهنگ اعتماد در جامعه دخیل می‌داند(علیزاده اقدم، 1391: 3-192).

اگر توسعه در جامعه متوازن و چند جانبه باشد، امید و نشاط در جامعه به میزان کافی وجود خواهد داشت. به عنوان مثال، کشورهای آمریکای شمالی و برخی کشورهای اروپایی که واجد بسیاری از شاخص‌های توسعه اند در شاخص‌هایی چون امید و شادمانی، رتبه‌های برتر را دارند. طبیعی است که در جامعه‌ای اگر قشر جوان آن، با نامیدی دست و پنجه نرم کند، آن جامعه آینده مبهم و پسرفته‌ای در پیش خواهد داشت. البته به این ناامیدی در کتاب «فراسوی چپ و راست»گیدنز(1383) اشاره شده است.

مرور روندی داده‌ها در تحلیل وضعیت آینده ایران از نگاه جوانان طی یک دهه اخیر نیز قابل توجه و قابل تأمل است. در دهه 80، پیمایشی با عنوان سرمایه اجتماعی در سال 1385 انجام شده است که قریب 44 درصد جوانان معتقد بودند وضعیت آینده جامعه بهتر خواهد شد، 31 درصد گفته‌اند بدتر خواهد شد و از نظر 24.3 درصد وضعیت آینده تغییری نخواهد کرد. با توجه به ارتباط امید به آینده با برخی ابعاد سرمایه اجتماعی، یافته‌های استنباطی در پیمایش مذکور نشان می‌دهد جوانانی که نسبت به آینده امیدوار هستند و معتقدند وضعیت جامعه بهتر خواهد شد بیشتر از سایر افراد، حاضرند برای حل مشکلات حاد اعضای خانواده و اقوام و فامیل همکاری کنند. نتایج برخی تحقیقات نیز نشان می‌دهد که هر چه احساس حمایت و انسجام اجتماعی از سوی دیگران در افراد بیشتر باشد، میزان امیدواری آنان نیز افزایش می‌یابد(وان لیون و همکاران، 2010).

در سال 93 طرح نظرسنجی‌ای که توسط ایسپا اجرا شده نگرش به وضعیت کشور به صورت دیگری اما با محتوای سوال پیمایش سرمایه اجتماعی مورد سنجش قرار گرفته است طبق نتایج آن، 44 درصد جوانان معتقد بودند وضعيت کشور روز به روز بدتر مي‌شود و فقط 27 درصد معتقد بودند وضع کشور رو به بهبود است که امید به بهبود وضعیت کشور در مقایسه با سال 85، 17 درصد کاهش یافته است. قابل توجه اینکه نسبت امیدواری جوانان به بهبود کشور در یکی از پیمایش‌های سال 97 به پایین‌ترین سطح می‌رسد یعنی64.1 درصد اظهار داشته‌اند وضعیت کل کشور روز به روز بدتر می‌شود. بنابر این یافته‌ها، مشاهده می‌شود که جوانان، چندان امیدی نسبت به آینده ندارند. اگر در اواسط دهه 80، 30 درصد نسبت به آینده بدبین بودند در شرایط کنونی، این میزان تقریبا دو برابر شده است. پس آنجا که در جامعه شاهد تبعیض، توزیع ناعادلانه درآمدها و فرصت‌ها، بی‌ثباتی اقتصادی،گرانی و تورم، فرسایش سرمایه اجتماعی به ویژه بعد اعتماد نهادی، مخاطرات زیست محیطی، انواع ناهنجارهای اجتماعی و ... باشیم در چنین جامعه‌ای نمی‌توان انتظار داشت جوانان و نسل‌های آینده، یک زندگی همراه با آسایش، امید، شادمانی و احساس خوشبختی را در آینده نزدیک انتظار بکشند. نیروی جوانی که ساخت آینده کشور را باید به ایشان سپرد، با انبوهی از مسائل اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی مواجه است که به تبع این مسائل، امید خود را برای ساخت کشور و آینده خود از دست می‌دهد. از این‌رو لازم است سیاستگذاران با یک بازنگری کامل نسبت به سیاست‌ها و عملکرد خود، امید را به جامعه و به ویژه جوانان برگردانده تا بیش از پیش جامعه شاهد نامیدی و یأس نباشد چه این شرایط، فرایند توسعه را در لایه‌های مختلف جامعه با اختلال مواجه می‌سازد. رصد روندی دیدگاه جوانان طی چند سال از طریق نظرسنجی‌ها و پیمایش‌ها، می‌تواند سیاستگذاران را در کنار اصلاح رویه‌ها، فرایند‌ها و سیاست‌ها یاری کند.

منابع:

-         فاضل‌زاده، پریناز(1385). عوامل موثر بر امید به آینده جوانان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی. گروه جامعه‌شناسی.

-         ازکیا، مصطفی و غلامرضا، غفاری.(1380). بررسی رابطه بین انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی سازمان‌یافته روستاییان در نواحی روستایی شهرستان کاشان، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال نهم، ش 36، زمستان.

-         هزارجریبی، جعفر، رضا صفری شالی. (1391). آناتومی رفاه اجتماعی. انشارات جامعه و فرهنگ، چاپ اول.

-         علیزاده اقدم، محمدباقر(1391). بررسی میزان امید به آینده در میان دانشجویان و عوامل مؤثر بر آن. مجله جامعه‌شناسی کاربردی دانشگاه اصفهان، سال 23، شماره چهارم.

-          Tuysuzoglu, Idil& Lucas Ward.(2017). IOP Youth Poll Finds Pessimistic Views. Institute of Politics, December.

-          Mendes, Elizabeth(2011). In U.S., Optimism About Future for Youth Reaches All-Time Low, Gallup, April 20-23.

-          Ipsos, (2017). Pathways to Progress Global Youth Survey: Economic Prospects & Expectations, 24 February.

-          Van Leuven, M. C. Post, W. M., Van Aback, W. F., Vander Worde, H. V. Groote, S.

Lindeman, E. (2010).Social Support and Life Satisfaction in Spinal Code Injury During and up to One Year after Inpatient Rehabilitation.Journal of Psychology, 3.

یادداشت منتشر شده از  معصوم آقازاده، عضو هیئت علمی مرکز افکارسنجی(ایسپا)، در روزنامه شهروند به تاریخ 15 مهر ماه 1397، شماره 1516، صفحه 4