ميرزامحمدي: احساس امنيت به عنوان امري ذهني و در عين حال اجتماعي يكي از شاخص هاي كيفي توسعه اجتماعي جوامع است/ بياباني: شكاف بين دو بعد عيني و ذهني احساس امنيت  در زنان باعث دلهره آنان در استفاده از تاكسي شده است.

به گزارش روابط عمومي ايسپا، شانزدهمين نشست از سلسه نشست هاي عصر گفت و گو با موضوع «زنان و احساس امنيت در زنان» با حضور حديث ميرزامحمدي، دبير كارگروه زنان و خانواده ايسپا و سميه بياباني، پژوهشگر مهمان ايسپا، به تاريخ 6 شهريور 1396 در مركزافكارسنجي دانشجويان ايران (ايسپا) برگزار گرديد.

احساس امنيت يكي از شاخص هاي كيفي توسعه اجتماعي جوامع

ميرزامحمدي با بيان اينكه احساس امنيت به عنوان امري ذهني و در عين حال اجتماعي است گفت: «امنيت و احساس امنيت اگرچه مي توانند دو روي يك سكه باشند اما مباحث جداگانه اي را شامل مي شوند. اگر امنيت را داراي دو بعد عيني و ذهني در نظر بگيريم، بعد عيني آن امري با شاخص هاي ملموس، قابل درك و بررسي است در حاليكه بعد ذهني آن، به عنوان رفتاري كه جامعه از خود بروز مي دهد، بروندادي از احساس افراد است كه بيشتر برآمده از وضعيت موجود مي باشد.»

وي اظهار كرد:‌ »اگرچه بحث امنيت مي تواند براساس مناطق جغرافيايي متفاوت باشد و به نوعي محدود به فضا است اما امروزه با گسترش سرعت نشر اخبار احساس امنيت محدود به مكان نبوده و به طور مثال انتشار خبر اسيدپاشي در يك استان مي تواند احساس امنيت شهروندان در ساير نقاط كشور را تحت تاثير قرار دهد. البته از اين نبايد غافل بود كه شرايط محيطي و ملموس امنيت در تشديد يا كاهش احساس نقش به سزايي خواهد داشت چرا كه واكنش هاي فرد در جامعه بستگي به ميزان دريافت و ادراك او از امنيت دارد. احساس امنيت به عنوان امري ذهني در عين حال اجتماعي كي از شاخص هاي توسعه كيفي جوامع است.»

دبير كارگروه زنان و خانواده ايسپا بيان كرد:‌ »با در نظر داشتن اين موضوع كه همواره ميزاني از عدم امنيت در جامعه حضور دارد، آنچه اهميت دارد نه تنها امنيت بلكه به طور افزون تر، «احساس امنيت» است. اين درك فرد از امنيت محيط پيرامون است كه به او اين امكان را مي دهد بتواند به توسعه و رشد استعدادهاي خود بپردازد. چرا كه آنچه رفتار را بيش از همه تحت تاثير قرار مي دهد عنصر «ناخوداگاه» است.»

احساس امنيت ايرانيان در تحقيقات انجام شده داخلي و بين المللي

ميرزامحمدي ضمن اشاره به تحقيقات انجام شده داخلي در خصوص موضوع «احساس امنيت زنان» گفت: «نتيجه تحقيق جامعي كه توسط دكتر عليخواه براي دفتر امور زنان و وزارت كشور در سال 1385 تحت عنوان «زنان و ترس از جرم در فضاهاي شهري» انجام شده بيانگر اين است كه 48درصد زياد، 33 درصد متوسط و 19درصد در حد كم براي تردد در سطح شهر احساس ناامني دارند. همچنين نتايج كيفي اين تحقيق نشان داده شكل سازه هاي شهري و فضاهاي متروكه بر احساس امنيت زنان تاثير دارد. زناني كه به پليس احساس اعتماد داشته اند نيز احساس امنيتشان بيشتر بوده است.»

وي با اشاره به اينكه احساس امنيت براي قدم زدن يكي از سوال هاي بين المللي در ساير نظرسنجي موسسات ديگر است گفت: «احساس امنيت براي قدم زدن در شب از سوالاتي است كه گالوپ روند آن را در نظرسنجي هاي خود بررسي مي كند. طبق آخرين گزارش منتشر شده از اين موسسه كه برگرفته از نظرسنجي در سال  2017 است، رتبه ايران در بين 135 كشور 28 است. امتياز ايران از 100 در گزارش 85 شده است. در سال 2008 نيز لگاتيوم درصد احساس امنيت ايرانيان براي قدم زدن در شب را 56.1 درصد و ميانگين جهاني را 61.9 اعلام كرده است.»

دبير كارگروه زنان و خانواده ايسپا با اشاره به نتايج نظرسنجي ايسپا در سال 1394 بيان كرد:‌ «در نظرسنجي كه توسط ايسپا در آذرماه سال 1394 انجام شد، 59 درصد مردان اعلام كرده اند براي قدم زدن در شب در حوالي محل سكونتشان احساس امنيت دارند و اين ميزان بين زنان 32.2 درصد بوده است. دو نكته در اين نتايج حائز اهميت است: درصد احساس امنيت زنان نزديك به نيمي از درصد احساس امنيت مردان است. نكته ديگري كه اين داده ها شاهد هستيم احساس ناامني بين تمام زنان تقريبا به يك ميزان است. به بيان ديگر شاهد تفاوت در احساس امنيت زنان با گروه هاي سني، تحصيلي، تاهل و شغلي نيستيم. دريافتي كه زنان از سياست هاي كشور، حقوقشان، حمايت هاي اجتماعي و ناامني هاي عيني مي گيرند فارغ از طبقه بندي هاي زيستي و اجتماعي براي آنها يك چيز را به ارمغان دارد و آن احساس ناامني است.»

ابعاد موثر بر احساس امنيت براساس ديدگاه هاي نظري

ميرزامحمدي با بيان سه رويكرد موجود براي احساس امنيت گفت:‌ »رويكرد اول با عنوان «آسيب پذيري» اعم از آسيب پذيري هاي فيزيكي، روان شناختي و اقتصادي شناخته مي شود. در اين رويكرد بر عواملي همچون جنسيت، سن، موقعيت اجتماعي- اقتصادي افراد تاكيده شده است. در بين اين عوامل، جنسيت بيشترين قابليت را براي توضيح و پيش بيني احساس ناامني دارد. رويكرد دوم با عنوان «تجربه جرم»، اعم از مستقيم (به عنوان قرباني) و غيرمستقيم (از طريق دوستان، تماس هاي اجتماعي يا رسانه) را با خود دارد. اين رويكرد ساده ترين مدل تبيين احساس ناامني را تاكنون ارائه كرده است، بدين معني كه سطح احساس ناامني در يك جامعه معلول سطح فعاليت هاي مجرمانه در آن است.»

وي اظهار كرد: «رويكرد آخر نيز بر محيط اجتماعي و فيزيكي محلي به عنوان منابع احتمالي احساس ناامني (مانند تاكيد بر آشفتگي هاي فيزيكي و فقدان انسجام اجتماعي به عنوان منبع احساس ترس و ناامني) متمركز است. در اين ديدگاه تلاش بر اين است كه بين احساس فردي و متغيرهاي زمينه اي مانند شهرنشيني، زندگي اجتماعي و آشفتگي مدني ارتباط برقرار شود.»

رويكرد مبتني بر تاثير محيط فيزيكي و فضا بر احساس امنيت

ميرزامحمدي با بيان اينكه محيط فيزيكي و فضا بر احساس امنيت تاثيرگذار است، اظهار كرد: «علائم فيزيكي فضا و ضعف در كنترل هاي اجتماعي مي تواند در برداشت از حس امنيت تاثير داشته باشد. در واقع فرد احساس امنيت را از محيط مي گيرد. احساس امنيت مي تواند محصول كنترل اجتماعي رسمي (سيستم هاي نظارتي دولت) يا غيررسمي (همسايگي) باشد. جاكوبز در بحث امنيت به اين موضوع تاكيد مي كند كه آرامش فضاي شهري ابتدا با حضور پليس تامين نمي شود اما حضور پليس ضروري است.»

رويكرد كنترل اجتماعي و فمنيستي

ميرزامحمدي در ادامه ضمن اشاره به انواع رويكردهاي موجود در خصوص احساس امنيت بيان كرد:‌ «يكي از اين رويكردها كنترل اجتماعي است به اين معنا كه احساس ناامني واكنش عاطفي به تجربه قرباني شدن نيست بلكه نتيجه از بين رفتن كنترل اجتماعي رسمي و غيررسمي مي باشد.»

در ادامه گفت:‌ »يكي ديگر از رويكردهاي مهم رويكرد فمنيستي است. در انديشه هاي فمنيستي نظريه جامعه پذيري جنسيتي بيان كننده شرايط جامعه پذيري و موقعيت از پيش تعريف شده فرودستي زنان است كه آنان را مستعد احساس بي اعتمادي و ناامني بيشتر نسبت به مردان مي سازد. همچنين نبود و يا ناكافي و ناكارآمد بودن قوانين حمايتي و كيفري براي جرايم بر ميزان ترس نقش به سزايي دارد. برخي صاحب نظران نيز در بررسي هاي خود بر پايگاه اقتصادي و اجتماعي تاكيد دارند. كين در آثارش نشان داده است زناني كه  منزلت اقتصادي- اجتماعي پاييني دارند از اينكه در خارج از خانه قدم بزنند و يا شبي در خانه تنها باشند به شدت ترس و واهمه دارند.»

احساس امنيت عنصري سرايت كننده است

دبير كارگروه زنان و خانواده ايسپا در ادامه سخنان خود افزود: «احساس امنيت عنصري سرايت كننده است. بدين معني كه احساس امنيت يا عدم امنيت در يك بخش از زندگي، مي تواند حوزه هاي ديگر زندگي را تحت تاثير قرار دهد. همچنين اين احساس مي تواند به وسيله كنش هاي متقابل افراد به ديگر اقشار و يا بخش هاي جامعه سرايت كند. حتي اين احساس ناامني در فرآيند جامعه پذيري افراد بازتوليد نيز مي شود.»

وي در پايان اظهار كرد:‌ »زنان نيمي از افراد جامعه را تشكيل مي دهند و در حقيقت قسمت بزرگي از نيروي كار و فعال اجتماع به شمار مي آيند. از طرفي ديگر احساس امنيت لازمه بهداشت رواني زنان است. بنابراين براي سياستگذاراني كه توسعه و نيز رفاه شهروندان را دنبال مي كنند توجه به بعد ذهني امنيت يعني احساس امنيت، ضروري به نظر مي رسد. ترس و ناامني در طي زمان تاثيرات مخرب و منفي بر كيفيت زندگي دارد و منجر به مراقبت و محافظت غيرضروري مردم از خودشان گشته و آن ها را از فعاليت هاي اجتماعي باز داشته و سطح بي اعتمادي به ديگران را افزايش مي دهد.»

احساس امنيت در تجربه زنان از تاكسي

سميه بياباني، پژوهشگر مهمان ايسپا ضمن معرفي پايان نامه خود تحت عنوان «احساس امنيت در تجربه زنان از تاكسي» گفت: «در اين تحقيق بنده سعي در توصيف احساس امنيت زنان از تاكسي داشته ام لذا از روش كيفي استفاده نموده ام و يافته هاي تحقيق قابليت تعميم به جامعه را ندارد. يافته هاي اين تحقيق در چهار مقوله يا مضمون اصلي گنجانده مي شود.»

وي ادامه داد:‌ »مضمون اول ويژگي هاي جمعيت شناختي است كه شامل جنسيت، سن، تحصيلات و اشتغال است. زنان اعلام كرده اند بخاطر زن بودن و به دليل قدرت دفاعي كمي كه در برابر خطرات محيطي دارند احساس ناامني مي كنند. همچنين زناني كه زنان جوان به دليل كم تجربه بودن در فضاهاي عمومي احساس ناامني بيشتري دارند.»

بياباني اظهار كرد: ‌« در يافته هاي كيفي اين تحقيق، تحصيلات و اشتغال رابطه مستقيمي با احساس امنيت دارد به عبارت ديگر زنان تحصيل كرده احساس امنيت بيشتري نسبت به زنان ديگر دارند. از طرفي زنان با رانندگاني كه سن بيشتري دارند احساس امنيت بيشتري را تجربه كرده اند.»

پژوهشگر مهمان ايسپا در ادامه گفت:‌ »در مضمون دوم كه عوامل فرهنگي را شامل مي شود زناني كه بيشتر از رسانه ها استفاده مي كنند يا به عبارت ديگر بيشتر در جريان اخبار روز جامعه هستند احساس ناامني بيشتري در جامعه دارند. جامعه پذيري جنسيتي بعد ديگري از عوامل فرهنگي است كه متاسفانه به دليل عرف رايج در جامعه كه پسرها شجاع تر از دختران هستند، اين احساس ترس و ناامني در زنان بيشتر است.»

بياباني افزود:‌ »مضمون سوم يافته هاي تحقيق، عوامل محيطي است. زناني كه از تاكسي هاي سازمان تاكسيراني استفاده مي كنند بيان كرده اند احساس امنيت بيشتري نسبت به تاكسي هاي شخصي تجربه كرده اند. همچنين در مترو و اتوبوس به دليل تفكيك جنسيتي و نظارت ماموران احساس امنيت بيشتري را احساس كرده اند.»

دانشجوي دكتري جامعه شناسي در ادامه گفت: «مضمون چهارم عبارت است از مديريت و استراتژي است بعضي افراد افزايش احساس امنيت را وظيفه دولت مي دانند و بعضي ديگر معتقدند اين موضوع فردمحور است به اين منظور كه فرد بايد با پوشش درست، رفتار مناسب در جامعه حضور پيدا كند.»

بياباني در راستاي نتيجه گيري از يافته هاي كيفي در پايان نامه كارشناسي ارشد خود گفت: « شكاف بين دو بعد عيني و ذهني احساس امنيت در زنان باعث دلهره آنان در استفاده از تاكسي شده است. به اين دليل كه رسانه ها نقش مهمي در اين عرصه ايفا مي كنند؛ هم آگاهي زنان از خطرات موجود در جامعه را بالا مي برد هم باعث افزايش احساس ناامني در زنان مي شود.»

وي در پايان اظهار كرد: «نظارت و عملكرد نهادهاي مسئول بر احساس امنيت و سطح اعتماد اجتماعي زنان تاثير گذار است و بايد براي تحقق آن در اين زمينه مسئولين مربوطه تمام تلاش خود را بكنند.»