نظرسنجی در خدمت دموکراسی شهری؛ مداخله عمومی شهروندان در اقدامات توسعه ای شهری از طریق ابزار نظرسنجی

هر پروژه و اقدام توسعه ­ای شهری دارای پیامدها و آثار مختلف اجتماعی، اقتصادی، زیست­ محیطی و فرهنگی است و شهروندان به عنوان ذی­نفعان اصلی اقدامات توسعه ­ای هستند که مستقیماً تحت تأثیر پروژه و اقدام هستند؛ بنابراین شهروندان حق دارند نسبت به اجرای پروژه­ه ای توسعه ای شهری آگاهی داشته باشند و در تمام مراحل سیاست­گذاری و اجرای آن (قبل، حین و پس از اجرا) در آن شرکت کنند. به بیان دیگر  هر اقدام و پروژه توسعه ­ای نیازمند «پذیرش اجتماع­ محلی»[1] نیز هست. منظور از پذیرش اجتماع محلی، پذیرش و قبول خاص و مشخص افراد، ساکنان و ذی­نفعان متأثر از اقدام توسعه­ ای، با اجرای پروژه است و این امر یعنی پذیرش اقدامات توسعه­ای از سوی افراد و ساکنین، ارتباط تنگاتنگی با رعایت عدالت اجتماعی (توزیعی و رویه ­ای) و نیز اعتماد به مجریان پروژه دارد. بارج و رابرتسون (1391) بیان می­کنند که دخالت مردم در طرح­ ها و اقدامات توسعه ­ای اشاره دارد به تدارک نظام ­مند برای اینکه عموم مردم متأثر از طرح، در مورد فرایندهای برنامه ­ریزی و تصمیم ­گیری آگاه شوند و در آن­ها مشارکت کنند. مؤلفه اصلی عبارت از تبادلی باز و مؤثر میان مسئولان، کارگزاری­ ها، سازمان­ ها و عموم مردم ذی­نفع یا متأثر از اقدام توسعه ­ای یا طرح است. بنابراین فرایند دخالت دادن مردم در اقدامات توسعه ­ای به شناخت تبعات ناشی از طرح کمک می کند؛ به ویژه آن دسته از تبعات و پیامدهای بیرونی که در غیر این صورت ممکن است از دید سرپرستان و مجریان طرح پوشیده بماند. فرایند دخالت مردم همچنین می­تواند اعتبار مسئولان را افزایش دهد و از مقاومت مردمی از تغییر بکاهد، چراکه برای افراد و اجتماع متأثر از طرح، صدا، نقش و جایگاهی در فرایند تصمیم­ گیری قایل می­ شود. بنابراین مشارکت مردم در پروژه ­های شهری و شنیدن نظرات آن­ها و نیز دخالت دادن شهروندان در تمام مراحل پروژه، موجب تقویت تعاملات و ارتباطات بین شهروندان و مسئولین و مجریان اقدامات توسعه ­ای شده و در نهایت نتایج مثبتی در پی دارد.

یکی از ابزارهایی که به این فرایند کمک می­ کند و باعث می­ شود مجریان اقدام توسعه شهری و ذی­نفعان به هم نزدیک­تر شوند، استفاده از «نظرسنجی ­های عمومی» است. نظرسنجی از شهروندانی که مستقیم و غیرمستقیم تحت تأثیر اقدام توسعه­ ای شهری هستند و شنیدن نظرات آن­ها، اولین گام در امر شرکت دادن مردم در اقدامات توسعه­ ای شهری است. نظرسنجی از شهروندان به خصوص قبل از اجرای پروژوه توسعه ­ای و نیز در حین انجام موجب تأمین رضایت شهروندان و ذی­نفعان خواهد شد و پیامدها و آثار منفی و مخرب در حوزه اجتماعی، اقتصادی، زیست ­محیطی و فرهنگی را به حداقل می ­رساند و موجب اتخاذ تصمیمات اصلاحی در حین کار می ­شود.

بنابراین استفاده از ابزار نظرسنجی و شناخت نظرات و دیدگاه­ های شهروندان که ذی­نفعان اصلی مداخلات توسعه­ ای شهری هستند، از یک سو سبب دموکراتیک اجرا شدن مداخلات توسعه ­ای شهری خواهد شد و میزان رضایت، اعتماد و مشارکت را در بین شهروندان افزایش می­ دهد. از سوی دیگر یافته ­های حاصل از نظرسنجی به مجریان کمک می­ کند تا اقدام توسعه ­ای شهری را به نحوی برنامه ­ریزی و مدیریت کنند، آثار منفی و مخرب به حداقل برسد.

يادداشتي از: ابراهيم شيرعلي؛ مدير گروه مطالعات شهري ايسپا