ایسپا برگزار کرد؛ نشست دانشجویی«زنان و فضای مجازی»

به گزارش روابط عمومی ایسپا، سومین نشست از سلسله نشست های لحن آبی خرد تحت عنوان « زنان و فضای مجازی» مورخ1395/12/3 با حضور دکتر سوسن باستانی، معاون بررسی های راهبردی معاونت امور زنان، دکتر هادی خانیکی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر لبیبی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، محمد آقاسی رییس مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران و با حضور دانشجویان و دانش آموختگان رشته های مطالعات فرهنگی، علوم ارتباطات اجتماعی و جامعه شناسی در معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری برگزار گردید.

 در ابتدای نشست دکتر باستانی به بررسی ظرفیت های ایجاد شده توسط فضای مجازی برای زنان پرداخت: « متاسفانه ما بیشتر، آسیب های فضای مجازی را برجسته می کنیم و فرصت های ایجاد شده برای شنیده شدن صدای زنانه که این فضا ایجاد کرده را کمتر مورد توجه قرار داده ایم و فضای مجازی به افراد حاشیه ای فرصت بیشتری می دهد تا از مکان  و زمان گمنامی خارج شوند و بتوانند به راحتی مسائلشان را مطرح کنند و با حقوق خود بیشتر آشنا شوند. زنان با استفاده از  این فضای ایجاد شده توانسته اند به خوبی استفاده کنند و برای خود فرصت های کاری بیشتری را مهیا کنند و همچنین توانایی های فردی و اجتماعی خود را افزایش داده اند.»

 معاون بررسی های راهبردی معاونت امور زنان گفت:« شناسایی مخاطرات فضای مجازی برای دختران جوان نیز باید در اولویت باشد تا بتوانیم زنان و دخترانمان را در برابر این آسیب ها توانمند سازیم و شرایطی را به وجود آوریم که بتوانند به درستی از فضای مجازی استفاده کنند. در زمینۀ آسیب های فضای مجازی برای نوجوانان وسیع ترین مطالعه را اتحادیه اروپا انجام داده است که 10 تا 15 درصد نوجوانان از شبکه های اجتماعی احساس خطر و تهدید را گزارش کرده اند ما در ایران مطالعۀ دقیقی در این حوزه نداریم اما مطالعات نشان می دهد میان دختر و پسر در این حوزه تفاوت وجود دارد، پسرها بیشتر با مخاطرات رفتاری و دختران با مخاطراتی که در تماس ها به وجود می آید، مواجه اند. نکته دیگری که باید به آن توجه داشت این است که زنان کاربر ما چه بخش هایی از هویتشان را بیشتر در فضای مجازی بروز می دهند »

 دکتر باستانی در ادامه افزود:« فعالیت ها و مطالعاتی که در این زمینه انجام شده است بخشی از جامعه است که وجود دارد اما فارغ از تهدیدهایی که این فضای برای زنان دارد، تبدیل کردن بستر فضای مجازی برای فرصت بیشتر برای حضور زنان و دختران برای  راه اندازی کسب و کار جدید،  ایجاد تسهیلات بهتر و براساس شرایطی که ایجاد می کنیم بتوانیم  از یک فضای مجازی ایمن برخوردار باشیم و در این راه بتوانیم با افزایش سواد رسانه ای زنان و به کارگیری فضای مجازی به عنوان یک پتانسیل مثبت از مزایایش برخوردار باشیم.»

 باستانی در آخر افزود:« اخیرا بحثی تحت عنوان «خانوادۀ شبکه ای» مطرح شده است که فضای مجازی جدید در روابط خانوادگی تغییرات اجتماعی را ایجادکرده است اما به این معنا نیست که روابط از بین رفته است بلکه باعث شده است روابط فرزند و والدین تغییر کند و والدین بیشتر بتوانند بر فعالیت فرزندان نظارت داشته باشند. پس زمانیکه از این منظر به مزایای مثبت فضای مجازی نگاه کنیم درمی یابیم که فضای مجازی می تواند برای روابط خانوادگی هم مفید باشد.»

 در ادامه آقاسی، رییس مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا) به بیان اهداف و ضروریت های چنین نشست هایی پرداخت:«بنای ما برای سلسه نشست های لحن آبی خرد استفاده کردن از پایان نامه هایی است که دانشجویان آن ها را تنظیم کرده اند. ایسپا بناش بر سنجش است و تمایل داریم هر موضوعی که با افکارسنجی مرتبط است را بسنجیم. فضای مجازی را اگر به صورت اقلیم و محیط درنظر بگیریم کمتر شناخته شده است و ما در تحقیقات دچار کلیشه های تحقیق هستیم به این منظور که کسی تحقیقی را انجام می دهد و تحقیقات بعدی نیز مشابه آن انجام می شود.»

 آقاسی افزود:« به نظر میرسد این نشست ها می تواند به ما کمک کند تا به  ابعاد دیگر این فضا بیاندیشیم و فضای مجازی می تواند یک ابزاری باشد برای سنجش و همچنین خود فضای مجازی را می توانیم بسنجیم لذا برگزاری جلسات و نشست های علمی و دانشجویی دارای اهمیت است چرا که از دل و درون چنین بحث ها و جلساتی مطالبی هویدا و آشکار می شود که به عنوان راهنما و مسأله، موضوعات و اجرای پژوهش های آتی را برای مرکز ایسپا رقم می زند.»

 سخنران اول، مینا عینی فر دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات فرهنگی و رسانه دانشگاه تهران به بیان یافته های پایان نامه خود تحت عنوان «مطالعه شیوه های خودابرازی زنان با عکس در شبکه های اجتماعی؛ مطالعه موردی اینستاگرام» پرداخت. وی گفت: «در این تحقیق به مساله مصرف شبکه اجتماعی اینستاگرام توسط زنان گروه های مختلف پرداخته ایم و علایق و تمایلات هریک از آن ها در انتشار عکس مورد مطالعه قراردادیم. در پایان مشخص شد زنان هر گروه تحت تاثیر شرایط و زمینه های اجتماعی خود رویکردهای خاصی را برای انتشار عکس انتخاب می کنند.»

 سخنران دوم، تمنا منصوری دانشجوی کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران مباحثی را حول «اینترنت و توانمندسازی زنان» ارائه نمود. وی هدف تحقیق خود را مطالعه کیفی نقش فضای مجازی در توسعه حرفه ای زنان هنرمند ایرانی بیان کرد . براین اساس، این مطالعه با برقراری پیوند میان فضای مجازی و گروه زنان هنرمد ایرانی به تجربه آنها در استفاده از اینترنت به منظور توسعه حرفه ای خود و توانمند شدن می پردازد و می کوشد به این پرسش کلی پاسخ دهد که زنان هنرمند با ورود اینترنت به جهان با چه تغییراتی مواجه شده اند. یافته های حاصل از مصاحبه ها نشان می دهد که تغییر شرایط فردی و حرفه ای زنان هنرمند با ورود اینترنت به زندگی شخصی و شغلی آنها غیرقابل انکار است.

 سخنران سوم، معصومه هردار دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز به شرح یافته های خود تحت عنوان «بررسی تاثیر شبکه های مجازی اجتماعی بر روی خانواده» پرداخت. وی پیامدهای منفی فضای مجازی را بسیار نگران کننده دانست و گفت: شبکه های مجازی باعث ضعف بنیاد خانواده شده است. هرچه حضور افراد در شبکه های اجتماعی بیشتر باشد، به همان اندازه شبکه های مجازی اجتماعی بر خشونت خانگی، تضاد بین ارزش های والدین و فرزندان، اختلافات زناشویی، طلاق عاطفی موثر است.»

 بعد از سه سخنرانی ایراد شده، دکتر لبیبی، داور نشست به بیان نظرات خود پرداخت: «بوردیو یک اصطلاحی به نام سرمایه متجسد دارد یعنی سرمایه ای که به جسم فرد مربوط می شود، زیبایی، خوش خطی، آواز و ... و این ها در شبکه های اجتماعی مجازی حرف اول را می زنند. هنوز جامعه به بلوغ فکری نرسیده است که فرهنگ سازی عمیقی انجام بدهد تا فضای اینستاگرام را از این فضا به فضای علمی و هنری بیاوریم.»

 استاد دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه گفت:«آیا شبکه های اجتماعی باعث طلاق عاطفی شده است یا طلاق عاطفی مردم را به سمت فضای مجازی کشانده است؟ فرض کنیم از فردا تلگرام و اینستاگرام و فضای مجازی نباشد آیا خانواده ها دورهم می شینند و جوک می گویند؟ اینستاگرام برای خانم هایی که مردانشان آنها را نمی بینند، پناهگاه شده است. فردگرایی و لذت طلبی که از ویژگی جامعه مدرنیته است در جامعۀ ما بوده فقط این ابزارها محلی شده است که اینها را به سمت خود می کشاند.»

 لبیبی افزود:« جنبه های مثبت اینستاگرام، تلگرام و بقیه شبکه های اجتماعی را ببینیم که باعث تشکیل گروه های خانوادگی شده است و خیلی از افراد بخاطر دور بودن از خانواده و دوستان توانسته اند با استفاده از این فضا، به خانواده و دوستانشان نزدیک تر شدند و درواقع فضای مجازی باعث استحکام روابط خانوادگی شده است. همچنین گروه هایی با سلایق مشترک تشکیل می شود که افراد می توانند در آن تبادل اطلاعات کنند و از آن لذت ببرند. سطح اطلاعات مردم به ویژه زنان صرف حضور و عضویت در تلگرام اطلاعات را در زمینه بیماری ها، خوراکی ها و پزشکی افزایش داده است.»

 عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در انتهای صحبت خود گفت: « جامعه ای داریم که مشکلات پیدا و پنهان زیادی دارد و شبکه های مجازی کاتالیزور بروز مشکلات پنهان جامعه شده است. فقط نباید به جنبه های منفی شبکه های اجتماعی بپردازیم بلکه این شبکه ها فواید بسیار زیادی نیز دارد و ما دیگر نمی توانیم به سمت حذف این فضا برویم پس باید یک برنامه ریزی مناسبی برای آن داشته باشیم.»

 دکتر هادی خانیکی داور نشست ضمن ابراز خرسندی از برگزاری چنین نشست هایی که از شکل رسمی و دانشگاهی خارج است به نتیجه گیری کلی خود پرداخت: « مدت زمانی است که حمله به جامعه ایرانی خیلی زیاد شده است از جمله حملاتی که می شود حمله به فضای مجازی است که من مدت هاست از آن دفاع می کنم حتی در اتفاق پلاسکو نیز از سلفی گراها دفاع کردم. وقتی نهادهای مربوطه کاری نمی کنند مردم دست به کار می شوند.»

 عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: « در جامعه ایران روند فردگرایی به شدت رو به افزایش است و انعکاسش در فضای مجازی به خوبی مشخص است. اما باید بررسی کرد که آیا فضای مجازی باعث آن شده است؟ بطور مثال زمانی نسبت وبلاگ نویسی و تنهایی افراد مطرح شد، تحقیقات نشان داد هیچ نسبتی با یکدیگر ندارند. پس باید به طور دقیق بررسی نمود که آیا فضای مجازی باعث فردگرایی و تنهایی افراد شده است یا خیر؟»

 در انتهای نشست دکتر باستانی نتیجه گیری خود را از مباحث مطرح شده اینگونه بیان کرد:« فضای مجازی بخشی از زندگی واقعی ما است و نباید به صورت مستقل به آن نگاه کرد و این نگاه که تکنولوژی بر کیفیت روابط اجتماعی و فرهنگ ما اثر می گذارد، اشتباه است. بی اثر نیست اما ما هستیم که به آن شکل و معنا می دهیم.»