ما نيازمند يك تغيير ذهنيت هستيم از اينكه آراء مردم يك پديده زينتي نيست و بايد به اين فكر كنيم كه تا زماني كه براي انجام يك عمل جمعي، مطالبه جمعي نباشد آن عمل، عمل موفقي نخواهد بود. دکتر گیویان، رییس مرکز افکار سنجی ریاست جمهوری در مصاحبه با روابط عمومی ایسپا می گوید: «ما هنوز خيلي فاصله داريم از اينكه مفهوم نظرسنجي در سياست گذاري هاي ما جايگاه شايسته ي خود را پيدا كند. تصميماتمان مبتني بر شناخت آراء مردم نيست.»

دکتر عبدالله گیویان، در گفتگویی که پیش رو دارید به فراز و نشیب های نظرسنجی در ایران اشاره کرده است.

* آيا از روش­هاي كيفي در فهم افكار عمومي مي­توان استفاده كرد؟

ـ بله قطعاً مي توان استفاده كرد و در شرايط اجتماعي، سياسي و فرهنگي كه ما به سر مي­بريم، به گمان من يكي از اصلي ترين روش هاي پي بردن به نظر مردم و گروه­هاي مختلف مردم، روش­هاي كيفي است. منتها بنا به دلايل عديده مراكزي كه دارند كار مي­كنند در حوزه نظرسنجي به سمت استفاده از اين روش­ها نمي­روند. اين باعث مي­شود كه ما در واقع با نزديك شدن به سيطره عادت­هاي روش شناختيمان از آن چيزي كه واقعيت آراي مردم است دور مي­شويم.

* استفاده از هر روشی در پژوهش الزامات خاص خودش را دارد. الزامات استفاده از روش های کیفی در نظر سنجی چیست؟ باید چه شرایطی فراهم باشد تا بتوانیم به این سمت حرکت کنیم؟

ـ براي استفاده از روش­هاي كيفي در حوزه نظر سنجي ما اول نياز به يك سرمايه­گذاري داريم. اين سرمايه­گذاري قابل تشبيه است به تلاش كساني كه دارند در اين حوزه كار مي­كنند، مثلاً فراهم كردن جدول توزيع جنسي، توزيع سني در جامعه، فراهم كردن نقشه­هاي نمونه­گيري و امثال اينها. اگر بخواهند حساب كنند مي­بينند كه براي كار نظرسنجي هزينه بسيار زيادي صرف اين طور مقدمه چيني­ها مي­شود. اما به خاطر اينكه بعدها نظرسنجي­هاي متعددي از اين سرمايه­گذاري اوليه استفاده مي­كنند، هزينه اين ديده نمي­شود. ما براي انجام دادن كارهاي كيفي نياز به كارهاي مقدماتي داريم كه اين كارهاي مقدماتي از جمله تجربه هاي مكرر در حوزه كاربرد روش­هایي مثل فكوس گروپ و امثال آن است. تا زماني كه اين تجربه ها صورت نگیرد و ماحصل آنها متراكم نشود، ما در كاربرد روش­هاي كيفي دچار دشواري خواهيم بود. به هر تقدير با توجه به اعتباري كه یافته های تحليل كيفي در طول زمان مي توانند پيدا كنند و صحتي كه مي توانند با آن نظرات مردم را منعكس كنند، انجام اين سرمايه گذاري­ها براي ما ضروري است.

* اگر نظر سنجي كيفي تا این اندازه عملياتي و واقعي است چرا تا امروز به طور جدی دنبال نشده است؟

ـ نظرسنجي هاي كمّي ما تا اندازه زيادي تحت تأثير يك عادت است و سرمايه گذاري هايي كه در طول زمان براي نظر سنجي هاي كمّي شده، آنها را در موقعيتي قرار داده كه شدني تر و عملي تر به نظر مي رسند. چون اراده اي نبوده براي سرمايه گذاري تحقيقات كيفي در حوزه نظرسنجي، اين نوع تحقيقات دور از دسترس به نظر مي رسند.

* به نظر شما در ايران تا چه حد به نظرسنجي توجه شده و در سیاست گذاري ها از آنها استفاده مي­شود؟

ـ ما هنوز خيلي فاصله داريم از اينكه خود مفهوم نظرسنجي در سياست گذاري هاي مان جايگاه شايسته اش را پيدا كند. خيلي از اوقات استفاده از نتايج نظرسنجي نوعی گروكشي مديريتي يا حتي سياسي است. تصميماتمان مبتني بر شناخت آراء مردم نيست بلكه با نظرسنجی بیشتر سعی دارین ثابت کنیم سيستم ما بر حق است.

* به نظر شما چه بايد كرد براي اينكه مديران متوجه لزوم نظرسنجي شوند و كاربرد و اثربخشي­آن در تصميماتشان را دریابند؟

ـ سؤال خيلي بزرگي است و جواب خيلي ساده­اي ندارد. يكي از بزرگترين مشكلات اين است كه خيلي از تصميماتي كه گرفته مي شود چون متكي بر آراء مردم نبوده به نتيجه مطلوبي نمي رسد و از آنجا كه هيچ وقت از مديران سؤال نمي شود كه چرا به شيوه نادرست عمل كرديد، آن عادت غلط را تكرار مي کنند. به عبارت دقيق تر با توجه به اينكه تجربه هاي مديريتي­مان هيچ وقت تجميع نمي شود و آنها بازخواست نمي شوند كه در فرآيند دوران مسئوليتشان چه كرده اند و چه نكرده اند.

من بعيد مي دانم كه با اين روند، آدمها به اين نتيجه برسند كه بايد به نوع ديگري به آراء مردم نگاه كنند. در واقع ما نيازمند يك تغيير ذهنيت هستيم از اينكه آراء مردم يك پديده زينتي نيست و بايد به اين فكر كنيم كه تا زماني كه براي انجام يك عمل جمعي، مطالبه جمعي نباشد آن عمل، عمل موفقي نخواهد بود. اگر از نظر معرفتي این مسئله را درک کنیم؛ به اين نتيجه هم خواهيم رسيد كه بايد با يك روش مناسب آراء مردم را بررسی کرد.

* به نظر شما مديران ما از لحاظ علمي واقف به اهميت نظرسنجي ها نيستند؟

ـ افراد مدير چه بدانند و چه ندانند فرق جدي نمي­كنه. ما نظام مديريتي­مان در حوزه هاي اجرايي اساساً معتقد به يك تدبير از بالا به پايين است. تا وقتي كه اينجوري فكر بكنيم طبيعي است كه آراء مردم براي مان امری زينتي است.

* و به عنوان سؤال آخر نقس ايسپا را در نظرسنجي های ايران چگونه ارزيابي مي كنيد؟

ـ ايسپا يكي از مراكز قابل تأمل است. منتهاي مراتب بايد به محدوديت ها و معذوراتي كه وجود دارد هم فكر كرد. همانطور كه خدمت شما عرض كردم مسئله جدي اين است كه ما در نظام معرفتي­ مديريتي مان چه جايگاهي را براي آراء مردم در نظر بگريم. در آن صورت اگر يك تغييري هم اتفاق بيفتد قطعاً ايسپا مي تواند نقش خيلي بهتري ايفا كند.