باتوجه به اینکه جایگاه نظرسنجی بین مدیران و برنامه ریزان نسبت به گذشته تاحدودی تثبیت شده است سوالی که اینجا مطرح می شود این است که نظرسنجی هایی که انجام می شود تاچه حد پاسخگوی نیاز مدیران و برنامه ریزان در راستای اهداف و برنامه های آنان است؟
پاسخ : نظرسنجی قطعا جوابگوی نیاز مدیران و کاربردی است مشروط براینکه طبق اصول صحیح انجام شود.کیفیت جمع آوری اطلاعات و یافتن اطلاعات صحیح در کاربردی بودن نظرسنجی ها برای مدیران و برنامه ریزان تاثیر بسیاری دارد. بطوریکه باتوجه به میزان دقت در جمع آوری اطلاعات میزان کاربردی بودن آن تعیین می شود. چنانچه پس از شناسایی دقیق محورهای مورد نظرمدیران ، این محورها به شکل صحیحی در پرسشنامه مطرح شده باشد و شیوه دسترسی به نمونه مورد نظر درجامعه آماری در روش نمونه گیری به روش علمی طراحی شده و همچنین حجم نمونه و نحوه اجرای نظرسنجی براساس معیارهای علمی صورت گیرد و به عبارتی کیفیت جمع آوری داده ها مناسب باشد، نتیجه فرآیند نظرسنجی می تواند کاربردی و قابل استفاده برای مدیران باشد. در واقع روش تحقیق صحیح در تدوین پرسشنامه، نمونه گیری و جمع آوری صحیح اطلاعات ، تعیین کننده کاربردی بودن نظرسنجی برای مدیران و برنامه ریزان است.
نظر سنجی در ایران به لحاظ کیفیت و استفاده ازآن درتصمیم گیری ها تا چه اندازه از وضعیت ایده آل خود فاصله دارد؟
پاسخ: نظرسنجی در ایران از وضعیت ایده آل خود فاصله دارد اما مراکزی هستند که با رعایت استاندارد های موجود در حد قابل قبولی در این زمینه فعالیت دارند. در نظرسنجی ها در دو بخش عمده ضعف وجود دارد یکی تعیین دقیق محورهای مورد نظرکارفرما و تعیین گویه های دقیق و مناسب در راستای این محورها و دیگری روش جمع آوری صحیح اطلاعات. خیلی از مراکز هستند که ملاک های خاصی به لحاظ روش نمونه گیری و گردآوری اطلاعات ندارند و براساس اصول علمی عمل نمی کنند. خیلی از مراکز هم هستند که براساس اصول علمی در نمونه گیری و جمع آوری اطلاعات عمل می کنند و در نظرسنجی ها از ملاکهای خاصی برای روشهای نمونه گیری و گردآوری اطلاعات استفاده می کنند. از جمله مراکزی که به نظر من در این زمینه خوب عمل کرده است مرکز افکارسنجی است.
آیا شیوه نمونه گیری در جوامع مختلف یکسان است ؟ یا ملاحظات بومی و فرهنگی هم در نمونه گیری تاثیر دارد ؟
پاسخ : قطعا شیوه های نمونه گیری باید متناسب با جامعه آماری تنظیم شود. اما عموما شیوه های نمونه گیری صحیح است و ضعف اصلی در نحوه گردآوری اطلاعات است. یکی از ضعف های موجود در زمینه نمونه گیری احتمالی که به فهرست جامعه آماری نیاز دارد کمبود این فهرست ها در چارچوب نمونه گیری است. بدلیل اینکه اطلاعات لازم را از جامعه آماری نداریم فهرست جامعه آماری دچار مشکل است که این ضعف در سراسر کشور وجود دارد. ضعف عمده در این بخش کمبود فهرستها و چارچوب اطلاعاتی جامعه آماری است.
به نظرشما نظرسنجی ها چقدر کاربردی هستند و اگر کاربردی نشده اند چه عواملی باعث غیرکاربردی شدن نظرسنجی های انجام شده میباشد؟
پاسخ: برخی از نظرسنجی ها جنبه تبلیغاتی دارند و از ابتدا تصمیمی برای استفاده از نتایج آنها وجود نداشته است و صرفا برای اینکه گفته شود کار تحقیقاتی صورت گرفته انجام می شوند . این نظرسنجی ها بعنوان رزومه دست اندرکاران آن انجام می شود و به همین دلیل طراحی آن به صورتی است که جنبه کاربردی بودن در آن مطرح نیست و نتایج آن قابل استفاده و کاربردی نیست. برخی نظرسنجی ها نیزکه جنبه کاربردی دارند پس از انجام از نتایج آنها استفاده نمی شود. گاهی این نتایج به فراموشی سپرده می شوند و دربرخی موارد به دلیل اینکه نتایج نظرسنجی مخالف سیاست های نهاد یا ارگان کارفرما هست اهمیتی به آنها داده نمی شود تا بصورت کاربردی از آنها استفاده شود. در مواردی پرهزینه بودن در بخش اجرایی کردن نتایج و کاربردی کردن نظرسنجی موجب می شود که از این نتایج صرف نظر شود و مورد استفاده قرار نگیرند. نکته دیگری که موجب کاربردی نشدن نتایج نظرسنجی ها می شود عدم توجیه مدیران و برنامه ریزان برای استفاده از نتایج نظرسنجی است. اینکه مدیران توجیه نمی شوند که اگر از راهکارهای موجود حاصل از نتایج نظرسنجی استفاده کنند موجب بهبود وضعیت فعلی می شود یکی دیگر از ضعف های این حوزه است.
با توجه به موارد مطرح شده نظرسنجی های تا چه اندازه دارای کارکرد مثبت دارد؟
پاسخ: قطعا نظرسنجی های انجام شده دارای کارکرد مثبت هستند. انجام نظرسنجی حتی در صورتی که دچار ضعف در روش تحقیق یا روش گردآوری اطلاعات باشد می تواند کارکرد مثبت داشته باشد. زیرا با انتشار نتایج آن زمینه برای بحث و بررسی برروی موضوعات مطرح شده در نظرسنجی فراهم می شود و می تواند عاملی برای تحقیقات بعدی در آن موضوعات باشد و شناخت حداقلی از موضوع را هم خواهیم داشت. اما اگر طبق معیارهای علمی صورت بگیرد می تواند اطلاعات خوبی از موضوع به ما بدهد. گردآوری اطلاعات در نظرسنجی شبیه چشم است که شما یک دریچه ای را به یک فضا باز می کنید و اطلاعاتی را از آن فضا بدست می آورید.
به عنوان جمع بندی چه شرایطی زمینه ساز انجام یک نظرسنجی دقیق و کاربردی است ؟
پاسخ : دیدگاه مدیریتی و برنامه ریزان در این زمینه بسیار موثر است. این بسیار اهمیت دارد که افرادی که در راس این امور هستند به تمام مراحل کار آگاه باشند.
در مراکز نظرسنجی باید مجموعه هماهنگ و یکپارچه بوده و نسبت به تمامی مراحل کار بینش و آگاهی داشته باشند. نحوه آموزش پرسشگران، هماهنگی های لازم ، شیوه نمونه گیری و نحوه جمع آوری داده ها نکاتی هستند که بر کیفیت نظرسنجی ها تاثیرگذار هستند. یکی از مهمترین بخش ها دسترسی به افراد نمونه مورد نظر درجامعه آماری و گردآوری صحیح اطلاعات است. نحوه قرارگرفتن محورها و خواسته های کارفرما در ابزار گردآوری اطلاعات نیز درفرآیند نظرسنجی بسیار اهمیت دارد. سایر مراحل کار مانند گزارش نویسی و تجزیه و تحلیل اطلاعات در درجه دوم پس از مراحل اول ذکر شده قراردارند. مراکزی که در بخش اول قویتر باشند در موارد بعدی موفق تر خواهند بود.یک مجموعه موفق نیازمند روش تحقیق صحیح در دو بخش تدوین پرسشنامه و استفاده مناسب از گویه ها در محورهای مورد نظر و شیوه صحیح جمع آوری اطلاعات توسط پرسشگران است.