به گزارش روابط عمومی ایسپا، چهارمین نشست از سلسله نشستهای عصر- گفت و گو، با موضوع «افکار عمومی و شبکه های اجتماعی مجازی؛ تجربه ایرانی» در تاریخ 1394/10/20 با حضور دکتر سید جواد میری عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در ساختمان شماره 2 جهاد دانشگاهی، سالن شهید صبوری برگزار گردید.
دکتر سید جواد میری در این نشست به بررسی و واکاوی مفهوم افکار عمومی و رابطه آن با شبکه های اجتماعی مجازی از قاب سوژه ایرانی پرداخت.
افکار عمومی محصول مدرنیته
دکتر میری در ابتدای نشست به مفهوم افکار عمومی پرداخت. وی بیان کرد؛ مفهوم افکار عمومی ابتدا در قرن 17 و در آثار و نوشته های جان لاک پدیدار گشت. جان لاک افکار عمومی را به عنوان یکی از ابزارهای مهم و کلیدی برای ساماندهی و سازماندهی، ساحت سیاست مورد بحث قرار می دهد. در واقع جان لاک از دریچه سیاست و چگونه سازماندهی کردن امور به افکار عمومی نگاه می کند. این مفهوم ارتباط و قرابت نزدیکی با مفاهیم جامعه مدنی، شهروند و دولت دارد. جیمز مادیسون (1751- 1836) اندیشمند و فیلسوف و سیاستمدار امریکایی معتقد است برای اینکه یک حکومتی، دموکراتیک باشد نیازمندیم شهروندان فهیم و آگاه داشته باشیم که رأی و افکار عمومی آنان مبتنی بر فهمی پخته و فرهیخته باشد تا بتوان آن را به مشارکت گذاشت و بیان نمود. در واقع این نوع فهم می تواند شهروندان را مسلط به دیدگاهی بنماید که قادر باشند به صورت فعالانه در ساماندهی حکومت مشارکت کنند. به بیان دیگر افکار عمومی به عنوان یکی از مهمترین مؤلفه¬های سازنده در هدایت حکومت های دموکراتیک است. اما افکار عمومی دارای دو بخش است؛ افکار و عموم. اما مفهوم «عموم» را چگونه باید فهمید. در فلسفه سیاسی و سیر تحول علوم اجتماعی public به معنای عموم طبقات اجتماعی و تمام گروه¬ها اطلاق نشده است. واقعیت این است که در فلسفه سیاسی و سیر تحولات اندیشه اجتماعی تغییرات بسیاری صورت گرفته است تا «عموم» به معنای وسیع کلمه بدون قید و شرط اطلاق شود. بنابراین افکارعمومی موضوع قابل توجهی است که باید در اندیشه سیاسی مورد مداقه قرار گیرد.
تجربه ایرانی در حوزه شبکه های اجتماعی مجازی
در ادامه عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی این پرسش را مطرح کرد که «افکار عمومی به عنوان یک عنصر تکوین دهنده در ساختار فرهنگ ایرانی چگونه خود را در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی بروز می دهد؟ به بیان دیگر آیا می توان از تجربه ایرانی در حوزه مجازی سخن گفت؟ وی معتقد است برای فهم تجربه ایرانی در حوزه مجازی باید به بحث مدرنیته (تجدد) و ورود آن به ایران صحبت کنیم و باید شبکه های اجتماعی مجازی را جزء و ابزاری از تجدد بدانیم. جامعه ایران تحولات و تغییرات پرشتابی را طی کرده که هم درون زا و برون زا بوده است. جهانی شدن و انقلاب اطلاعات سوژه ایرانی را با فضای باز آشنا نموده و هم فهم دیگری از «بودن جمعی خویش» در قرن 21 برای وی به ارمغان آورده است. به عبارت دیگر مجموع برایند تحولات نمی تواند برای فهم سوژه ایرانی از جایگاه افکار عمومی در شکل دهی «سازمان سیاست» بی تأثیر بوده باشد. سوژه ایرانی عرصه مجازی را که تحت تأثیر مستقیم سلایق حاکمیتی نمی تواند باشد را به عنوان عرصه ای برای بازسازی «خویشتن غیر حکومتی» برگزیده است و در این فضا دنبال گفت و گوی فراسوی بایدها و نبایدهای رسانه های تحت نظارت حکومت می گردد.
شبکه های اجتماعی مجازی، بسط تجربه های مدنی
دکتر میری اظهار کرد؛ حضور در عرصه مجازی برای سوژه ایرانی هم فرصت است و هم تهدید. فرصت را می توان به بسط آزادانه افکار عمومی در عرصه های فراسوی نگاه حاکمیت تعبیر نمود و تهدیدها را می توان به عدم گفت و گوی سازنده بین حاکمیت و ملت تفسیر کرد. به بیان دیگر حاکمیت برای بسط «حکم خویش» باید هم به «حکم» توجه نماید و هم به «حکمت». تقابل بین دو وجه حکومت یعنی «حکم» و «حکمت» یکی از چالش هایی است که نظام جمهوری اسلامی گرفتار آن است و برای عبور از آن نیازمند بازنگری عمیق در باب مفهوم «عموم» و رأی آنان در ساختار حکومت می باشیم.
دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اشاره کرد؛ اگر ما جایگاه مردم را و حق آنان را برای ایجاد شبکه های اجتماعی –یعنی باهم بودن معنادار در فراسوی اشکالی که حکومت تعیین می کند- به رسمت بشناسیم و اجازه ظهور مدنی آنان را فراهم کنیم، آنگاه شبکه های اجتماعی مجازی بسط همین تجربه های مدنی در سطح جامعه خواهد بود. در غیر اینصورت ما شاهد نوعی اسکیزوفرنیای فرهنگی- سیاسی خواهیم گشت که «من» های بسیار متنوع، متکثر، متضاد و مخرب در فضای مجازی ایجاد خواهد کرد. پس سخن گفتن از افکار عمومی و شبکه های اجتماعی مجازی در بستر جامعه ایرانی به نوعی تأمل در باب جامعه مدنی و راه های توسعه سوژه ایرانی در فضای جهان های پیچیده قرن 21 است.