طي روزهاي گذشته نتايج ٢نظرسنجي درباره موضوع مشتركي منتشر شده است كه مقايسه آنها قابل توجه است. موضوع هر دو نظرسنجي درباره ميزان اعتماد به رسانه‌هاست، هرچند در جزييات تفاوت‌هايي ميان آنها هست، ولي نتايج آنها با يكديگر تفاوت چشمگيري دارد. نخستین نظرسنجي از سوي مركز پژوهش و سنجش افكار صداوسيما است و دومي نيز از طرف مركز سنجش افكار جهاد دانشگاهي كشور يا ايسپا انجام شده است. ابتدا خلاصه‌اي از ٢ نظرسنجي را كه تا حدي قابل مقايسه است، نقل مي‌كنيم.
«درصد اعتماد به اخبار تلویزیون ۶۱‌درصد و اخبار صدا ۶۲‌درصد است و کمترین اعتماد به اخبار شبکه‌های اجتماعی و موبایلی با ۲۷‌درصد و شبکه‌های ماهواره‌ای با ۲۹‌درصد است... مخاطبان بخش‌های خبری صداوسیما ٨٢‌درصد اعلام شده... روند مخاطبان از‌ سال ٨٨ به بعد سیر صعودی داشته است؛ ‌سال ٨٨ بخش‌های خبری صداوسیما ٧١ درصد؛‌ سال ٨٩، ٧٤ درصد؛ ‌سال ٩٠، ٧٥ درصد؛ سال ٩١‌، ٧١‌درصد و امسال ٧٨ و ٨ دهم ‌درصد مخاطب داشتند... میزان مخاطبان بخش‌های خبری رادیو نیز در این نظرسنجی ٢٦‌درصد بوده است که از گرایش مخاطبان اخبار به بخش‌های خبری صداوسیما حکایت دارد» (نظرسنجی مركز پژوهش و سنجش افكار صداوسيم» )نظرسنجی ایسپا نتایج متفاوتی دارد و حاکی از آن است که فقط ٢٩‌درصد مردم کشور معتقدند صداوسیما تا حد زیادی واقعیت جامعه را منعکس می‌کند و در مقابل ٤٠‌درصد مردم معتقدند صداوسیما واقعیت جامعه را به میزان کم منعکس می‌کند. ٣٠‌درصد نیز نظر بینابین داشته‌اند. میانگین ارزیابی مردم کشور از انعکاس واقعیت توسط صداوسیما بر روی طیف ٠ تا ١٠٠ برابر با ٤٥ است که پایین‌تر از نقطه متوسط طیف قرار گرفته است. نتایج نظرسنجی ایسپا نشان می‌دهد کسانی که تحصیلات دانشگاهی دارند به طرز معناداری نظر منفی‌تری نسبت به انعکاس واقعیت در صداوسیما دارند؛ به این ترتیب که فقط ٣٢‌درصد افراد دارای تحصیلات دیپلم و زیر دیپلم و ٢٥‌درصد افراد دارای تحصیلات دانشگاهی معتقدند صداوسیما به میزان زیادی واقعیت جامعه را منعکس می‌کند. نتایج نشان می‌دهد صداوسیما در جلب اعتماد جوانان موفق عمل نکرده چرا که فقط ٢٣‌درصد جوانان ١٨ تا ٢٩ساله کشور معتقد به انعکاس واقعیت توسط صداوسیما هستند. اما نتایج مربوط به این سوال در شهر تهران منفی‌تر است؛ به این ترتیب که ٢٣‌درصد مردم شهر تهران صداوسیما را در انعکاس واقعیت جامعه موفق دانسته و معتقدند صداوسیما به میزان زیاد واقعیت جامعه را منعکس می‌کند و در مقابل ٤٩‌درصد مردم نظر عکس داشته و معتقدند صداوسیما واقعیت را به میزان کمی منعکس می‌کند. حدود ٢٨‌درصد نیز نظر بینابین داشته‌اند و معتقدند صداوسیما به میزان متوسطی واقعیت جامعه را منعکس می‌کند... حدود ١٧‌درصد جوانان ١٨ تا ٢٩ساله تهرانی، در شهر تهران معتقدند صداوسیما به میزان زیادی واقعیت جامعه را منعکس می‌کند. در ادامه اسم ٥رسانه (صداوسیما، شبکه‌های ماهواره‌ای، مطبوعات، اینترنت، دوستان و آشنایان) مطرح شد و از پاسخگویان خواسته شد بگویند به کدام یک بیشتر اعتماد دارند. بر این اساس حدود ٤٩‌درصد پاسخگویان کل کشور اعلام کرده‌اند به صداوسیما بیشتر اعتماد دارند. ١٥,٤‌درصد به اینترنت، ١٣.٦‌درصد به دوستان و آشنایان، ١١.٤‌درصد به شبکه‌های ماهواره‌ای و ٩.٧‌درصد نیز به روزنامه‌ها اعتماد بیشتری دارند... بررسی روند اعتماد مردم شهر تهران به صداوسیما از‌ سال ١٣٨٩ تاکنون قابل تأمل است. در نظرسنجی ایسپا در‌ سال ١٣٨٩، حدود ٣٥‌درصد مردم شهر تهران گفته بودند به صداوسیما نسبت به سایر رسانه‌ها اعتماد بیشتری دارند. ٢‌سال بعد یعنی در ‌سال ١٣٩١، میزان اعتماد به صداوسیما در بین شهروندان تهرانی به حدود ٤٧‌درصد افزایش یافت و مجددا پس از ٣سال این میزان اعتماد کاهش پیدا کرده و به ٣٦‌درصد تنزل یافته است.»
متأسفانه بايد گفت كه نظرسنجي موسسه و سازمان وابسته به صداوسيما، واجد نوعي سوگيري مثبت به نفع صداوسیما است. به‌ويژه آنكه از بيان تفاوت ميان پاسخ‌ها برحسب سن و تحصيلات و محل سكونت پاسخگويان اجتناب كرده است. شايد گفته شود كه نظرسنجي ايسپا واجد سوگيري منفي است. به لحاظ نظري اين ادعا نيز قابل توجه است و بايد هر دو ادعا اثبات یا رد شود. ولي به نظر مي‌رسد كه داده‌هاي ايسپا با شواهد تجربي و روزانه ما سازگاري بيشتري دارد. ضمن اينكه دليلي ندارد كه ايسپا بخواهد سوگيري منفي عليه صداوسيما داشته باشد، ولي سوگيري مثبت مركز نظرسنجي صداوسيما نسبت به اين نهاد قابل پذيرش است. از همه مهم‌تر اين‌كه جزييات ادعايي در نظرسنجي صداوسيما با عقل سليم تطابق ندارد. اينكه ميزان اعتماد به اين رسانه در سال‌هاي اخير به مرور بيشتر شده باشد، بيش از اندازه دور از ذهن است كه قابل پذيرش باشد.
نكته ديگري كه نبايد از نظر دور داشت، اهميت تفاوت‌هاست. به عبارت ديگر افراد تحصیلکرده‌تر، شهري و جوان را مي‌توان گروه مرجع و رو به رشد و معطوف به آینده در نظر گرفت كه اين گروه نگرش خيلي منفي‌تري نسبت به اعتبار اخبار و مطالب صداوسيما در انعكاس واقعيت دارد. ميان افراد اين گروه ميزان اعتبار صداوسیما به حداقل ١٧‌درصد مي‌رسد كه بسيار پايين است. اينكه يك فرد مسن ٧٠ساله كم‌سواد در يك منطقه دورافتاده روستايي به اخبار و مطالب صداوسيما اعتماد داشته باشد، در برابر اعتماد جوان شهري و با تحصيلات عالي، اثرگذاري يكساني ندارد. نسبت تعداد جوانان شهری تحصیلکرده ولی بی‌اعتماد به رسانه ملی به تعداد جوانان مشابهی که اعتماد به این رسانه دارند، احتمالا ٣ یا ٤ برابر است.   اين‌كه سرجمع اعتبار رسانه‌هاي غيررسمي در مجموع از رسانه ملي و رسمي پيشي گرفته است، نشان‌دهنده يك وضعيت قرمز و هشدارآميز است. وضعيتي كه آثار و عوارض آن را نه‌تنها هر روز شاهد هستيم، بلكه در شرايط اضطراري تشديد هم خواهد شد. جامعه‌اي كه فاقد رسانه رسمي معتبر باشد، قادر نيست كه از هيچ بحران مهمي موفق و پيروز بيرون آيد. بازسازي اعتبار رسانه رسمي حتي از بازسازي اقتصادي نيز اهميت بيشتری دارد. زيرا در غياب اعتبار اين رسانه، مشكلات به طرز فزاينده‌اي خود را نشان خواهد داد. معلوم نيست به چه زباني بايد توضيح داد كه بي‌اعتمادي به رسانه‌هاي رسمي بسيار بالا و خطرناك است و اولويت دارد كه براي آن اقدامي موثر انجام شود. به نظر می‌رسد صداوسیما به علت آن‌که به بودجه دولتی متکی است اثر بی‌اعتمادی را می‌تواند نادیده بگیرد و بی‌خیال آن شود. ولی اگر موقعیت انحصاری و اتکای کامل به بودجه دولت را نداشت شاید خیلی زودتر متوجه ایراد می‌شد و ناگزیر می‌بود که مشکلش را حل کند. ظاهرا الان چنین الزامی ندارد.

منبع: روزنامه شهروند/ شماره ۷۴۰ /  دوشنبه ۳۰ آذر 1394
لینک خبر:
http://shahrvand-newspaper.ir/news:nomobile/main/52072/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%8A%D8%B3%D9%87-2-%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%AC%D9%8A

نشر مطالب با ذکر نام ایسپا بلامانع است.
ایسپا مسئولیت مطالب از سایر منابع را عهده دار نمی باشد.