تا چه اندازه نقشمان در توسعه و رشد کشور مفید است؟

توسعه پایدار به روندی از توسعه اشاره دارد که ظرفیت مردم را برای ایجاد و مصرف ثروت به صورت ماندگار تقویت می‌کند. توسعه پایدار از جمله نیازمند محیط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مناسبی است که افراد را قادر سازد در روند توسعه مشارکت ورزند و آن را حفظ کنند.

امروزه زنان در ادبیات توسعه جایگاه مهمی یافته‌اند، به این معنا که بخش عمده‌ای از توسعه معطوف به زنان گردیده است، یعنی آنها می‌بایست در توسعه نقش داشته باشند. سازمان ملل نیز در جلسات، گردهمایی‌ها، سیاستگذاری‌ها و به طور کلی اعلامیه‌های مختلف خود به این مهم مکررا ً پرداخته است. برابری زن و مرد و همچنین قدرت دادن به زنان در امور اجتماعی و اقتصادی، توسعه جامعه را تسریع و تقویت می‌نماید. این جریان، یعنی مشارکت عادلانه زنان و مردان در فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی، حفظ و نگهداری و پرورش اطفال همچنین پرداختن به امور مربوط به خانه داری را نیز شامل می شود.

جنسیت و توسعه به خودی خود با زنان کاری ندارد بلکه با ساخت اجتماعی جنسیت و تلقی جامعه از نقش، مسئولیت و انتظاراتی که جامعه از زنان و مردان دارد، روبرو می‌شود. جنسیت و توسعه به تحلیل ماهیت خدماتی که زنان در درون و بیرون خانه انجام می‌دهند و به ندرت مورد توجه و ارزیابی قرار می‌گیرند توجه می‌کند.

پس از گذشت چند دهه از برنامه‌های توسعه توسط سازمان ملل متحد(از سال 1960)، جهان هنوز با آماری ازاین دست رو به رو است که زنان چند درصد کار جهان را انجام می‌دهند؟ زنان چند درصد درآمد جهان را در دست دارند، چند درصد بی‌سوادان را تشکیل می‌دهند و سوالاتی از این دست. در‌حالیکه فراتر از بحث جنسیت و توسعه و ابعاد آن در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، آموزشی و بهداشت، موضوع برداشت زنان از نقششان در توسعه کشور است که بازتابی از جامعه، آموزه‌ها و انتظاراتی است که از آن‌ها می‌رود.

مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) در مهر1396، در نظرسنجی‌‌ای با شیوه‌ی مصاحبه حضوری به تکمیل پرسشنامه از 1002 از مردم تهران پرداخته است و در سوالی پرسیده است «با توجه به حوزه کاری که در آن فعالیت می‌کنید، آیا نقش خود را در کمک به رشد و توسعه کشور مفید می‌دانید؟».

حوزه کاری فرد می‌تواند اشتغال یک فرد باشد، می‌تواند فعالیت‌های یک سرباز برای کشور باشد یا فعالیت‌های یک زن خانه‌دار و ... .

45.2 درصد پاسخگویان نقش خود را در رشد و توسعه کشور مفید دانسته‌اند. 18.9 درصد مفید نمی‌دانند و 35.9 درصد اظهار کرده‌اند که شاغل نمی‌باشند و مفید دانستن خود را منوط به داشتن شغل می‌دانند. 57.1 درصد افراد دارای تحصیلات دانشگاهی خود را مفید دانسته و این میزان بین افراد فاقد تحصیلات دانشگاهی 36.2 درصد بوده است. در مجموع کمتر از نیمی از جامعه نقش خود را برای رشد و توسعه کشور مفید دانسته‌اند. این میزان اگرچه خود به تنهایی کم است و قابل تأمل، اما تفاوت حائز اهمیت بین دوگروه زنان و مردان می‌باشد. 60.9 درصد مردان نقش خود را برای رشد و توسعه کشور مفید می‌دانند درحالیکه این میزان بین زنان تنها 29.8 درصد می‌باشد. نکته قابل توجه 51.9 درصد زنان است که در پاسخ اعلام کرده‌اند شاغل نمی‌باشند. در حالی‌که در توسعه پایدار، نقش افراد جامعه در حوزه بهداشت، علم و تکنولوژی، ورزش، فرهنگ و سایر فعالیت‌ها مورد تاکید است، یعنی شرایطی که مشارکت کنندگان خود ذی‌نفع هستند. از این طریق و با این هدف، تحولات عمده‌ای در جامعه می‌توان به وجود آورد. انگیزه‌های فوق اعتماد به نفس بیشتری را بین زنان به وجود می‌آورد، که خود نهایتا ً به ارتقا توسعه اجتماعی – اقتصادی در جامعه منجر می‌گردد.         

69.6 درصد زنانی که خود را برای توسعه کشور مفید دانسته‌اند دارای تحصیلات دانشگاهی  و76.3 درصد این زنان شاغل بوده‌اند و تنها حدود 9 درصد از زنان خانه‌دار نقششان را در رشد و توسعه کشور مفید دانسته‌اند.

از سوی دیگر باید گفت 27.5 درصد زنانی که خود را برای کشور مفید نمی‌دانند شاغل هستند و از لحاظ سطح تحصیلات نیز 41.8 درصد آن‌ها تحصیلات دانشگاهی دارند.

با توجه به نقش مهم و تأثیرگذار زنان در رشد و توسعه کشور و سهم عمده‌ی آنان دراین امر، آموزش یکی از مهمترین ابزارهایی است که موقعیت زنان را بالا برده و به آنان به صورت مستقیم و غیر‌مستقیم قدرت بیشتری در جامعه اعطاء می‌نماید. از طریق دانش و آگاهی، حمایت‌ها و اتکای به نفسی که در آنها به وجود می‌آید، آنها می‌توانند درفرآیند توسعه مشارکت نسبتاً بالایی داشته باشند و نقش خود را پررنگ‌تر ببینند.

نظریه توانمند‌سازی به اهمیت افزایش قدرت برای زنان واقف است و سعی می‌کند که قدرت را از لحاظ توان زنان در جهت اتکا به خود و قدرت درونی شناسایی کند. این امر به صورت حق انتخاب در زندگی و تأثیرگذاری بر انتخاب جهت تغییراتی از طریق به‌دست گرفتن کنترل منابع مادی و غیرمادی اساسی خواهد بود ( دفتر امور زنان ریاست جمهوری و یونیسف، 1376، ص67).

 یادداشتی از: حدیث میرزامحمدی؛ پژوهشگر ایسپا