ارائه گزارش شاخص توسعه انسانی(2016)
ارائه گزارش شاخص توسعه انسانی(2016)
سه شنبه, 19 اردیبهشت,1396

ارائه گزارش شاخص توسعه انسانی(2016): 

تا قبل ازسال1990، معیارهاي اصلی سنجش توسعه یافتگی و رفاه کشورها عمدتاً مشتمل بر شاخص هاي اقتصادي صرف مانند تولید ناخالص داخلی و تولید ناخالص ملّی بود. امّا نابسندگی شاخص هاي یاد شده در ملاحظه همه واقعیت ها مانند مباحث انسانی که از ماهیت یپیچیده، چند بُعدي و سیال برخوردارند، از یک سو و عدم توجه به برخی مؤلفه هاي پنهان تأثیرگذار بر فرآیند توسعه مانند موضوعات زیست محیطی، باعث شد تا اندیشمندان حوزه اقتصاد به منظور دستیابی به شاخص هاي جامع تر که مؤلفه هاي انسانی و اجتماعی را نیز دربرداشته باشند، ابتدا مفهوم توسعه پایدار را مطرح و نهایتاً نسبت به تعریف شاخصی با عنوان شاخص توسعه انسانی اقدام نمایند.

 

این شاخص، ضمن اینکه معیاري براي اندازه گیري رفاه شهروندان به دست می دهد، اثر سیاست هاي اقتصادي بر کیفیت زندگی شهروندان را اندازه گیري می کند. این شاخص، کشورها را برحسب کیفیت زندگی شهروندان و نه صرفاً براساس ارقام سنتی درآمد سرانه آنها رتبه بندي می کند.

 

باتوجه به نمودار فوق، شاخص توسعه انسانی ترکیبی از چهار معیار متفاوت است که در سه مؤلفه امید به زندگی، آموزش و تولید ناخالص سرانه ملّی قرارمی گیرند.

   وضعیت توسعه انسانی در جهان:

      بر اساس این گزارش(2016) سطح توسعه انسانی در جهان همچنان در حال افزایش است. این گزارش متوسط نمره جهان در شاخص توسعه انسانی در سال 2016 را 0.73 اعلام کرده است که از نمره تعیین شده برای سال 2014 و 2015 که به ترتیب 0.7 و 0.71 بوده است اندکی بیشتر است.

ü      همان طور که نمودار زیر نشان می دهد روند رشد و میزان  توسعه انسانی در همه مناطق جهان یکسان نبوده است.

 


 

ü      در واقع متوسط رشد توسعه انسانی در کشورهای اروپایی و آسیای مرکزی، آمریکای لاتین و آسیای شرقی و کشورهای عربی بیش از کشورهای جنوب آسیا و جنوب صحرایآفریقا بوده است. 

 

      شدیدترین کاهش در شاخص توسعه انسانی امسال در کشورهای یمن، جمهوری آفریقای مرکزی، لیبی وسوریه اتفاق افتاده است. در این کشورها، جنگ های داخلی و بی ثباتی سیاسی منجر به کاهش سطح توسعه انسانی شده است.

 

      مطابق گزارش کشور نروژ، توسعه یافته ترین کشور جهان در حوزه انسانی است. نمره این کشور در شاخص توسعه انسانی 0.949 اعلام شده است. استرالیا با نمره0.939 و سوئیس با نمره 0.939  به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم از این نظر قرار گرفته اند.

 

     کشورهای آلمان، دانمارک، سنگاپور، هلند، ایرلند، ایسلند و کانادا نیز به ترتیب در رتبه‌های 4 تا 10 جهان از نظر میزان توسعه یافتگی انسانی قرار گرفته اند.

 

      کشورهای چاد، نیجر، بورکینافاسو، گینه، موزامبیک، مالی، اتیوپی، لیبریا، سودان جنوبی و....  پایین ترین میزان توسعه انسانی را تجربه می کنند.

 

     در این گزارش کشورهای جهان از نظر میزان توسعه انسانی به چهار گروه تقسیم بندی شده اندکه عبارتند از : کشورهای دارای توسعه انسانی بسیار بالا، کشورهای دارای توسعه انسانی بالا،‌کشورهای دارای توسعه انسانی متوسط و کشورهای دارای توسعه انسانی پایین.

 

      51 کشوردارای توسعه انسانی بالا، و 54 کشور در گروه دوم، 44 کشور در گروه سوم و 39 کشور نیز در گروه چهارم قرار داده شده اند.

 

v                وضعیت توسعه انسانی در ایران:

ü      ایران در شاخص توسعه انسانی در سال 2013 نمره 0.749 را بدست آورده است. برای سال 2012 نیز نمره ایران در این شاخص0.749اعلام شده بود.با این حال ایران در رتبه‌بندی جهانی از نظر توسعه انسانی در بین این سال ها  نزول 2 پله ای داشته است. نمره ایران در سال 2014 و 2016 به ترتیب 0.749 و 0.774گزارش شده است.

      رتبه ایران از نظر میزان توسعه انسانی بین 187 کشور جهان در سال 2013، 75 اعلام شده است. این در حالی است که ایران در سال 2012 رتبه 73 را از این نظر به خود اختصاص داده بود. این رتبه در سال 2016 به 69 ارتقاء یافته است.

     با توجه به کسب نمره 0.774 توسط ایران در این شاخص نشان می دهد توسعه انسانی در ایران از متوسط جهانی بیشتر است.

      ایران به لحاظ برخورداری از توسعه انسانی در سال 2016 بالاتر از  کشورهای مصر، تونس، لیبی ترکیه، برزیل، چین و..... و پایین تر از اکثر کشورهای حوزه خلیج فارس نظیر قطر(85.6)، بحرین(0.82)،کویت(0.8)، امارات متحده عربی(0.84)، عمان(0.79) است

بر اساس این گزارش،  توسعه انسانی در ایران طی 16 سال گذشته به طور متوسط رشد سالانه 1.09 درصدی داشته است.ایران از نظر متوسط رشد توسعه انسانی در سال های 2000 تا  2016رتبه47جهان را کسب کرده است. متوسط رشد توسعه انسانی در جهان طی این  دوره0.73 درصد اعلام شده است.

  وضعیت امید به زندگی در ایران و برخی کشورها

ü      مطابق گزارش مذبور متوسط امید به زندگی در ایران برابر با 75.6 سال است که از متوسط امید به زندگی در کشورهایی نظیر عمان(77)،بحرین(77)،قطر(78)، ترکیه(76) پایین تر و بالاتر از متوسط امید به زندگی کشورهای چین(74)، تونس(72)، لیبی(71)، عراق(69)،مصر(71) و .... است.

درآمد سرانه ملّی(رفاه اقتصادی- اجتماعی):

 

   1.  شاخص درآمد سرانه ملّی یکی از مهم ترین شاخص ها برای ارزیابی و سنجش سطح رفاه اقتصادی- اجتماعی کشورها می باشد.

 

   2.  هرچه میزان درآمد سرانه ملّی کشورها بیشتر باشد، اعضای جامعه از رفاه اقتصادی- اجتماعی بیشتری برخوردارند.

 

     3.  مطابق با گزارش توسعه انسانی از سال 2016، میانگین درآمد سرانه ملّی در ایران برابر با  16.395 هزار دلار است. در حالی که میانگین درآمد سرانه ملّی کشورهای ترکیه(19هزاردلار)، عمان(34هزاردلار)، کویت(76هزاردلار)، بحرین(37هزاردلار)، امارات متحده عربی(66هزاردلار)، کره جنوبی(35هزاردلار)، ژاپن(38هزاردلار)، سوئد(45هزاردلار) می باشد.

 

    4.  این گزارش نشان می دهد که  سطح رفاه اقتصادی اجتماعی در ایران از بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه جهان نازل تر است.

 

      5.  کشورهای گینه(1500دلار)، افغانستان(1800دلار)، یمن(2300 دلار)، جمهوری دموکراتیک کنگو(630 دلار)و.... پایین ترین سطح رفاه اقتصادی- اجتماعی را تجربه می کنند.

 

    نابرابری اقتصادی و آموزشی در جهان و ایران

 

     1. یکی دیگر از شاخص های سنجش توسعه انسانی در این گزارش، میزان نابرابری اقتصادی و آموزشی است.

 

    2. بر اساس این گزارش، نابرابری و شکاف درآمدی در جهان همچنان در حال رشد است و برخورداری از آموزش نیز همچنان نابرابر است.نابرابری کلّی در اکثر مناطق اندکی کاهش یافته است، امّا نابرابری درآمدی در چندین منطقه و از جمله کشورهای برخوردار از توسعه انسانی بسیار بالا افزایش یافته است.

 

   3. ضریب جینی برای سنجش نابرابری درآمد استفاده و مقادیر این ضریب بین 0 و 1 است. هرچه میزان ضریب جینی به صفر نزدیکتر باشد نابرابری کمنر و هرچه به یک نزدیکتر باشد نابرابری در درآمد بیشتر است.

 

ü      مطابق گزارش توسعه انسانی، ثروت جهانی در حال متمرکز شدن است. به گونه ای که در سال 2000 تنها 1درصد ثروتمندترین افراد جهان 32 درصد کل ثروت جهان را در دست دارند و در سال 2010 ، از  46 درصد ثروت جهان برخوردارند. 

ü      تقریباً در حدود 46درصد از ثروت جهان بین سال های 1998 تا 2011 به 10 درصد ثروتمندان تعلق داشته است. البته این نسبت همچنان در حال افزایش است.

 

      دسترسی به مزایا و منافع انقلاب دیجیتالی در جهان نیز نابرابر است. تقریباً 2 میلیون نفر هیچ دسترسی به تلفن همراه ندارند. در حالی که تنها 15 درصد جمعیت جهان از اینترنت سرعت بالا برخورداند. در حدود 89 درصد جمعیت شهری به شبکه های موبایلی 3G دسترسی داند درحالی که تنها29 درصد از جمعیت روستایی از این شبکه استفاده می کنند.

 

      مطابق با گزارش مذبور، منطقه آمریکای لاتین و کارائیب همچنان از بیشترین میزان نابرابری درآمدی در بین مناطق مختلف جهان رنج می برد.

 

      در این گزارش نابرابری در میزان دسترسی به تحصیل در سطح جهان همچنان بالاست. نسل های قبل تر همچنان با مشکل بی سوادی مواجه هستند، در حالی که جوان تر ها برای رفتن از تحصیلات ابتدایی به تحصیلات متوسطه با دشواری مواجه اند. بالاترین سطح نابرابری تحصیلی در آفریقای جنوبی، کشورهای عربی و آفریقای سیاه مشاهده می شود.

 

      کشورهای نروژ، دانمارک، هلند، ایسلند،سوئد و.... با ضریب جینی به ترتیب(25.9)،(29.1)،(28.0)،(26.0)،(27.2) کمترین میزان نابرابری اقتصادی را تجربه می کنند.

 

      بیشترین میزان نابرابری را در کشورهای ایالات متحده(41.0)، شیلی(51.2)، آرژانتین(43.0)، اروگوئه(41.6)، مالزی(46.3)، پاناما(51.0)، کاستاریکا(48.0)، اکوآدور(45.4)، کلمبیا(53.5)، آفریقای جنوبی(63.0)، هایئیتی(60.1) و.... می توان یافت.

 

      مطابق  گزارش توسعه انسانی میزان نابرابری درآمدی در ایران از سال 2010 تا 2015 برابر با 38 می باشد. این نشان می دهد نابرابری درآمدی در ایران از بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه جهان بیشتر است. 

 

ü      نابرابری آموزشی در نروژ(2.4)، استرالیا(1.9)، آلمان(5.7)، دانمارک(3.0)، هلند(4.2) است. این درحالی است که نابرابری آموزشی در کشوری نظیر ایران برابر با(37.3) است. این رقم نشان می دهد که نابرابری آموزشی در ایران تقریباً از 90 درصد کشورهای جهان بیشتر است. 

       شاخص نابرابری جنسی

ü      یکی از شاخص هایی که در گزارش های سالانه ی سازمان ملل متحد درباره توسعه انسانی کشورها به آن پرداخته می شود، شاخص نابرابری جنسی است. شاخص نابرابری جنسی(GII) در واقع ارقامی از 0 تا 1 را شامل می شود که هرچه این رقم بیشتر باشد، حاکی از نابرابری بیشتر میان زن و مرد در یک کشور است. این شاخص، نابرابری جنسی را در سه بُعد: بهداشت عمومی، توانمندی و فعالیت اقتصادی نشان می دهد. بهداشت عمومی: به واسطه مرگ و میر زنان به هنگام زاد و ولد و نرخ باروری نوجوانان سنجیده می شود. توانمندی: با استفاده از سهم کرسی های پارلمانی کسب شده به وسیله ی هر جنس و نیل به آموزش های ثانویه و بالاتر در هر جنس سنجیده می شود. فعالیت اقتصادی: با استفاده از نرخ مشارکت بازار کار برای هر جنس، به دست می آید. در نهایت اینکه این شاخص، نشانگر اُفت در توسعه انسانی، در نتیجه نابرابری بین فعالیت های زنان و مردان در هر سه بعد(بهداشت عمومی، توانمندی، فعالیت اقتصادی) است.

         بررسی وضعیت شاخص توسعه و نابرابری جنسی در جهان و  ایران

     براساس گزارش توسعه انسانی کشورهای نروژ، استرالیا،آلمان، سوئیس،دانمارک، سنگاپور، هلند، کانادا و ایالات متحده کمترین میزان نابرابری جنسی و بیشترین میزان توسعه جنسی را تجربه می کنند.

      ایران در میان 188 کشور جهان رتبه 118 را از نظر شاخص نابرابری جنسیتی کسب کرده است.

      در گزارش توسعه انسانی 2016، نمره ایران در شاخص نابرابری جنسیتی را 0.509اعلام شده است.

      سهم زنان از در پارلمان در کشورهای نروژ برابر با (339.6)، استرالیا(30.5)، سوئیس(28.9)، دانمارک(37.4)، ایسلند(41.3)، کانادا( 28.3) و ایالات متحده برابر با(19.5) درصد است.

      درحالی که سهم زنان در پارلمان کنونی در ایران تنها 3.1 است که در مقایسه با کشورهای پیش گفته بسیار نازل و اندک است. 

      این میزان از سهم زنان در پارلمان در ایران از بسیاری از کشورهای درحال توسعه و توسعه نیافته نیز کمتر است. برای مثال سهم زنان در پارلمان در کوبا برابر با 48.9 %، ترکیه 14.9% ، مکزیک40.6% ، اردن 11.6% ، تونس31.6% ، لیبی16%،  عراق،26.5% ، پاکستان20% ، افغانستان،27.4 % است.

      نرخ مشارکت نیروی کار زنان در جامعه در کشورهای توسعه یافته نظیر نروژ، استرالیا، سوئیس، آلمان، دانمارک، بریتانیا، ژاپن، سوئد و..... به طور متوسط بیش از 55 % است.

      نرخ مشارکت نیروی کار زنان در جامعه در ایران تنها 0/16 درصد است که از متوسط نرخ بسیاری از کشورهای توسعه یافته کمتر است. برای نمونه نرخ مشارکت زنان در کشور عمان برابر با 30 %، بحرین 39.2 %، ترکیه 30.4 %، مکزیک 45.5 %، برزیل 56.3 %، تایلند62.9 %، مغولستان، 56.5 %، مصر22.2 %، کنگو 67.1 %، پاکستان 24.3% است.

ü      به طور کلّی نرخ مشارکت زنان به عنوان نیروی کار در ایران تقریباً از  85  درصد کشورهای جهان کمتر است.

v         شاخص چند بُعدی فقر(Multidimensional Poverty Index

ü      گزارش توسعه انسانی سال 2016، شاخص چند بُعدی فقر را که محرومیت خانوارها را به لحاظ آموزشی، بهداشتی و استاندارد زندگی نشان می دهد، معرفی کند. ابعاد آموزشی و بهداشتی، متکی بر 2 شاخص هستند؛ در حالی که بعد استاندارد زندگی، متکی بر 6 شاخص است. تمام شاخص ها برای به دست آوردن  MPIهر خانوار، از بررسی همان خانوار به دست می آید. سپس شاخص ها وزن دهی می شوند و نمرات محرومیت هر خانوار با مطالعه محاسبه می شود. یک مرز یا نقطه برش  33.3 درصدی که برابر با یک سوم وزن شاخص هاست، برای تشخیص خانوارهای فقیر و غنی مورد استفاده قرار می گیرد. اگر نمره ی محرومیت خانوارها، بالاتر از 33.3 درصد باشد، آن خانوار به صورت چندبُعدی فقیر است. خانوارهایی که نمره ی محرومیت آن ها بین 20 تا 33.3 درصد باشد، در گروه خانوارهایی که در معرض فقر چند بعدی هستند، قرار می گیرند و مشخصاً خانوارهایی که نمره ی محرومیت آن ها پایین تر از 20 درصد است، در گروه خانوارهای غنی قرار می گیرند.

 

v        بررسی وضعیت شاخص چند بعدی فقر در جهان

ü      کشورهای افغانستان، بنین،بروندی،جمهوری آفریقای مرکزی،چاد، کنگو، اتیوپی و...... از فقیرترین کشورهای جهان هستند که بخش عمده ای از جمعیت آن ها زیر خط فقر زندگی می کنند.

      کشورهای یمن، سوریه،توگو، سودان و.... در معرض قرار گرفتن در زمره کشورهای فقیر هستند.

      اگرچه طی 25 سال اخیر روند فقر بین 766 میلیون نفر در جهان کاهش یافته است، با وجود این 385 میلیون کودک در جهان با کمتر از 1 دلار و 90 سنت در روز زندگی می کنند. 45 درصد از این کودکان تا 5 سالگی می میرند. 

      966 میلیون نفر در جهان فقرای بدون درآمد هستند.

      880 میلیون نفر در جهان در حاشیه شهر زندگی می کنند و زندگی حاشیه ای دارند(حاشیه نشین).

      90 میلیون نفر کودک در جهان  از سوءتغذیه شدید رنج می برند و 795 میلیون نفر در جهان دچار گرسنگی مداوم هستند.

      250 میلیون کودک در جهان فاقد مهارت اولیه آموزشی هستند. در حالی که 61 میلیون نفر فاقد دسترسی به مراکز آموزشی اند.

      663 میلیون نفر از دسترسی به آب آشامیدنی محرومند.

      گزارش توسعه انسانی از وضعیت جمعیتی ایران 

      میانگین رشد جمعیت در ایران بین سال های 2000-2015 برابر با 1.3 می باشد.

      میانگین رشد جمعیت ایران در مقایسه با کشورهای همسایه مانند ترکیه(1.7)، آذربایجان(1.4)، عمان(8.4)، کویت(8.4)، قطر(4.7) و... نسبتاً کمتر است.

      جمعیت شهری در سال 2015 در ایران برابر با 73.4 می باشد. بدین معنا که نزدیک به 74 درصد از جمعیت ایران در مناطق شهری زندگی می کنند.

      میانگین سنی بین سال های 2010-2015 در ایران برابر با 29.5 سال است.

ü      نرخ باروری کل در ایران بین سال های 2000-2005 برابر با 2.0 و در بین سال های 2010-2015 برابر با 1.7 می باشد.

 

وضعیت بهداشت و درمان در ایران

      سهم هزینه های بهداشت عمومی در تولید ناخالص داخلی(GDP)  در ایران بنا به گزارش توسعه انسانی در سال 2015-2016 برابر با 2.4 گزارش شده است. این درحالی است که سهم هزینه های بهداشت عمومی از تولید ناخالص داخلی در بین کشورهای نروژ(8.3)، دانمارک(9.2)، هلند(9.5)، ایالات متحده(8.3)، کره جنوبی(4.8)، شیلی(3.9)، کوبا(10.6)، ترکیه(4.1) و...... است.

      بین سال های 2000- 2014 به  ازای هر 10هزار نفر در ایران 8.9 پزشک در ایران وجود داشته است.

      در اکثر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه جهان این نسبت بیشتر مشاهده شده است. برای نمونه در کشور نروژ به ازای هر 10هزار نفر (42.8) ، سوئیس(40.5)، سوئد(39.9)، ژاپن(23.7)، کره جنوبی(21.4)، قطر(77.4)، امارات متحده عربی(25.3)، کویت(27)، عمان(24.3)، ترکیه(71.1) پزشک و...... وجود دارد.

      نرخ مرگ و میر نوزادان از هر 1000 نفر در ایران در سال 2015 برابر با 13.4 نفر است. همچنین نرخ مرگ و میر کودکان زیر 5 سال به ازای هر 1000 نفر 15.5 نفر می باشد.

     وضعیت آموزش در ایران

      سهم آموزش در تولید ناخالص داخلی(GDP) ایران برابر با (3) است.

      سهم آموزش در تولید ناخالص کشورهای نروژ(7.4)، دانمارک(8.5)، سوئد(7.7)، ژاپن(3.8)، کره جنوبی(4.6) و... می باشد.

    وضعیت کار در جهان و ایران

      براساس گزارش توسعه انسانی 2016 ، نرخ بیکاری در ایران در برابر با 10.5 می باشد.

      نرخ نیروی کار در ایران (15 سال به بالا) برابر با 39.3 است.

      نرخ مشارکت نیروی کار در ایران برابر با 44.5 است.

      جمعیت فعال در بخش کشاورزی در ایران بین سال های 2010-2014 برابر با 17.9 % است.

     جمعیت فعال در بخش خدمات برابر با48.3 % است.

      میزان کودکان کار (بین 5 تا 14 سال) 11 % است.

      3.7 % از جمعیت شاغل در ایران کمتر از 3 دلار در روز مزد دریافت می کنند.

     شاخص کیفیت زندگی براساس گزارش توسعه انسانی

      یکی از مهم ترین شاخص های توسعه انسانی در گزارش سالانه سازمان ملل متحد، سنجش و ارزیابی کیفیت زندگی در بین کشورها است. این شاخص از چند مولفه ادراک از کیفیت آموزشی، سلامت درمانی، استاندارد زندگی،آزادی انتخاب، رضایت از زندگی، اطمینان به نظام قضایی، اعتماد به دولت ملّی و عمل برای محافظت از محیط تشکیل شده است. واحد تحلیل گردآوری داده ها در شاخص رضایت از زندگی گزارش توسعه انسانی افراد هستند. برای نمونه  84 درصد از افراد در نروژ از کیفیت آموزشی رضایت دارند. یا اینکه 95 درصد اعلام کرده اند که دارای آزادی فردی و آزادی انتخاب هستند.

 

 

 

ترجمه و گردآوری: علیرضا بی زبان

 

درباره ایسپا
مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) وابسته به جهاد دانشگاهی در راستای توسعه علمی و تحقیقاتی کشور و با قصد رفع نیاز سازمانها و نهادهای تصمیم گیر ، ضرورت توجه به افکار عمومی و لزوم بهره گیری از مشارکت و دیدگاههای شهروندان در بهبود و توسعه امور کشور در عرصه های مختلف، از سال 1380 فعالیت خود را آغاز کرده است.
برخی کارفرمایان
Alternate Text
Alternate Text
تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران می باشد و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است.
Copyright ©2024 ispa.ir All rights reserved. Powered & Designed by WebTakin.ir