به گزارش روابط عمومی ایسپا به نقل از خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا) شعبه اصفهان مهدی رفیعی، معاون پژوهشی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا)،اظهارکرد: شاخص‌ترین و جامع‌ترین کاری که ایسپا در زمینه دین انجام داده، پیمایش ملی سنجش تدین اسلامی مردم ایران است که در سال 1388 بر اساس یک سنجه بومی انجام و نتایج آن نیز به صورت کتابی تحت همین عنوان توسط سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی چاپ و منتشر شده و قابل تهیه است.

وی افزود: ما در طرح‌های متعدد، شاخص‌های دینی را مورد پرسش قرار می‌دهیم، اما در هر یک از این طرح‌ها، ممکن است به یکی از شاخص‌ها بپردازیم؛ به عنوان مثال، در چندین مقطع، پیرامون وضعیت حجاب و روزه‌داری در جامعه، نظرسنجی‌هایی انجام داده‌ایم که در برخی از آنها، تمامی مراحل کار توسط ایسپا انجام شده و در برخی دیگر، تنها کار گردآوری اطلاعات را به عهده داشتیم.

رفیعی ادامه داد: برایند نظرسنجی‌های انجام شده در رابطه با وضعیت شاخص‌های دینداری در ایران، این است که مردم ایران از بدو انقلاب تاکنون، به لحاظ اعتقادی در وضعیت مناسبی به سر می‌برند؛ به گونه‌ای که در تمامی شاخص‌های دینی، بیش از 95 درصد اعتقاد وجود دارد.

معاون پژوهشی ایسپا بیان کرد: در بخش دینداری عاطفی یا تجربه دینی نیز وضعیت مناسبی حاکم است، به این معنا که وقتی از پاسخگو پرسیده می‌شود که چقدر به خدا توکل می‌کند، چقدر با خداوند ارتباط عاطفی دارد و چقدر احساس می‌کند که خداوند صدای او را شنیده و به درخواست‌هایش پاسخ می‌دهد؛ وضعیت، مناسب ارزیابی می‌شود.

وی گفت: اما در شاخص مناسک جمعی، شاهد یک روند تقریبا نزولی هستیم، به عبارت دیگر، روند این شاخص ها مثل شرکت در نماز جماعت و  نماز جمعه، روند امیدوارکننده‌ای را نشان نمی‌دهد. در این بین شاخص های شرکت در مراسم عزاداری و زیارت اماکن مقدسه روند رو به رشدی را داشته است.

رفیعی ادامه داد: شاخص مناسک فردی نیز با فراز و فرود همراه بوده و این گونه نبوده است که برای مثال، روند نماز خواندن یکسره کاهشی یا یکسره افزایشی باشد؛ در برخی مقاطع، با افت شاخص‌ها و زمانی نیز با افزایش میزان آنها مواجه بوده‌ایم. اینکه دلیل این فراز و فرود چیست، در جای خودش باید بحث و بررسی شود و ایسپا تنها وضعیت را رصد می‌کند. 

معاون پژوهشی ایسپا افزود: نظریاتی که در مورد دین و دینداری وجود دارد، فراز و فرودها را با عوامل مادی نظیر عقلانی شدن و توسعه یافتگی و وضعیت رفاه جامعه تبیین می‌کنند؛ به عبارت دیگر، طبق این نظریات، هرچه جامعه توسعه یافته‌تر باشد، فرایند سکولاریزاسیون در سطح فردی به معنای افول باورها و کاهش مشارکت دینی، بیشتر اتفاق می‌افتد.

وی اظهار کرد: این نظریه در جوامع اروپایی مورد آزمون قرار گرفته و جواب داده است، اما طی تحقیقی که خودم شخصا انجام دادم، با داده‌های موجود به این نتیجه رسیدم که چنین نظریاتی برای تبیین تحولات دینداری در ایران سودمند نیست؛ یعنی این گونه نبوده که جامعه ایران به لحاظ شاخص‌های اقتصادی، در وضعیت خوبی قرار داشته و در همان زمان در شاخص‌های دینی، با افت مواجه بوده باشد. بنابراین می‌توان گفت که تحولات دینداری در ایران، حداقل در این مقطع زمانی با شاخص‌های توسعه یافتگی قابل تبیین نیست و باید به دنبال عوامل دیگری بود. 

رفیعی بیان کرد: بنا داشتیم امسال موج دوم پیمایش دینداری با سنجه بومی را اجرا کنیم، اما چون امسال سازمان تبلیغات اسلامی این نظرسنجی را با سنجه خود انجام داد، بهتر دیدیم که این پیمایش را یکی دو سال به تعویق بیاندازیم تا برای پژوهشگران اجتماعی و کسانی که با این نوع داده‌ها کار می‌کنند، مناسب‌تر باشد.

وی گفت: در طرح‌های مربوط به فعالیت‌های فرهنگی، سوالات قرآنی را نیز مورد پرسش قرار می‌دهیم، اینکه میزان تلاوت و تدبر در قرآن چقدر است. در پیمایش سبک زندگی دانشجویان در سال 1393، حدود ۵۵ درصد از دانشجویان اعلام کردند که در طول هفته، حداقل از چند دقیقه به بالا قرآن می‌خوانند که آمار خوبی به نظر می‌رسد.

معاون پژوهشی ایسپا با اشاره به آخرین پیمایشی که در آذر 1394 در رابطه با وضعیت حجاب در جامعه انجام شده است، اظهار کرد: در این پیمایش، 13 شکل از انواع پوشش‌های رایج در جامعه را به پاسخگو نشان داده و از وی پرسیدیم که در خانواده شما، بانوان با کدام یک از این پوشش‌ها در اجتماع ظاهر می‌شوند و شما در حال حاضر، کدام پوشش را بیشتر در اجتماع مشاهده می‌کنید.

وی ادامه داد: علی‌رغم تصورات منفی در این زمینه، نتایج تقریبا مثبت بود، حدود ۴۵ درصد از افراد اعلام کردند که پوشش چادر را می‌پسندند و نکته جالب این بود که پوشش‌های خیلی نامتعارف که با هنجارهای جامعه ایران تطابق ندارد، در حدود ۵ درصد را به خود اختصاص داده بود. در میان این 13 شکل، دو تا از تصاویر مربوط به چادر سنتی و چادر مدرن‌تر بود که با جمع این دو، حدود ۴۵ درصد از افراد اعلام کرده بودند که به پوشش چادر تمایل دارند و در خانواده آنها، از آن استفاده می‌شود.

رفیعی افزود: ولی افراد از وضعیت حجاب در جامعه ارزیابی مناسبی نداشتند. از آنجا که معمولا وضعیت‌های ناهنجار بیشتر برای افراد برجسته می‌شود، زمانی که از آنها می‌پرسیم وضعیت حجاب را در جامعه چگونه ارزیابی کرده و فکر می‌کنید کدام یک از این اشکال، بیشتر در جامعه دیده می‌شود، شکل‌های نامتعارف‌تر بیشتر در ذهن پاسخگو پررنگ شده است.